.برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۰۳ بر روی این لینک کلیک کنید

برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی‌ بر روی این لینک کلیک کنید.

PDF متن نوشته شده برنامه با فرمت

PDF تمام اشعار این برنامه

   PDF نسخه کوچکتر مناسب جهت پرینت 

مجموع سوالات روزانه مناسب جهت پرینت PDF

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

ای خواجهٔ بازرگان، از مصر شِکَر آمد

وان یوسفِ چون شِکّر، ناگه ز سفر آمد

روح آمد و راح(۱) آمد، معجونِ نَجاح(۲) آمد

ور چیزِ دگر خواهی، آن چیزِ دگر آمد

آن میوهٔ یعقوبی وآن چشمهٔ ایّوبی(۳)

از منظره پیدا شد، هنگامِ نَظَر آمد

خضر از کَرمِ ایزد بر آبِ حیاتی زد

نَک زُهره غزل‌گویان در برجِ قمر آمد

آمد شهِ معراجی(۴)، شب رَست ز محتاجی

گردون به نثارِ او، با دامنِ زر آمد

موسیِّ نهان آمد، صد چشمه روان آمد

جان همچو عصا آمد، تن همچو حَجَر آمد

زین مردمِ کارافزا، زین خانهٔ پرغوغا

عیسی نخورَد حلوا، کاین آخُرِ خر آمد

چون بسته نبود آن‌دَم، در شش جهتِ عالم

در جُستنِ او گردون، بس زیر و زبر آمد

آن کاو مَثَلِ هدهد بی‌تاج نَبُد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته کمر آمد

در عشق بُوَد بالغ، از تاج و کمر فارغ

کز کرسی(۵) و از عرشش، منشورِ(۶) ظفر(۷) آمد

باقیش ز سلطان جو، سلطانِ سخاوت‌خو

زو پُرس خبرها را، کاو کانِ خبر آمد

(۱) راح: باده، شراب

(۲) نجاح: رستگاری، پیروزی

(۳) چشمهٔ ایّوبی: اشاره به ایوب از پیامبران بنی‌اسرائیل که بر ایشان 

محنتی از شیطان رسید، خداوند را ندا کرد. خداوند امر کرد که پایش 

بر زمین زند، چشمه‌ای گوارا و خنک پدید آمد.

(۴) شهِ معراجی: اشاره به حضرت رسول

(۵) کرسی: تخت پادشاهی

(۶) منشور: فرمان، فرمان پادشاهی

(۷) ظفر: پیروزی

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

ای خواجهٔ بازرگان، از مصر شِکَر آمد

وان یوسفِ چون شِکّر، ناگه ز سفر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۵۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #1353 

ای خدای رازدانِ خوش‌سُخُن

عیبِ کارِ بَد، ز ما پنهان مکُن

عیبِ کار نیک را منما به ما

تا نگردیم از رَوش سرد و هَبا(۸)

(۸) هَبا: گردِ پراکنده، در اینجا منظور، سست شدن و وادادن است.

----------------

 مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۵۲۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2528 

شهرِ ما فردا پُر از شِکَّر شود

شِکَّر ارزانَ‌ست، ارزان‌تر شود

در شِکَر غلطید ای حلواییان

هم‌چو طوطی، کوریِ صفراییان 

نیشکر کوبید کار این است و بس

جان برافشانید یار این است و بس 

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۴۶۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1461 

مشتری کو سود، دارد خود یکی‌ست

لیک ایشان را در او رَیْب و شکی‌ست 

از هوای مشتریِّ بی‌شکوه

مشتری را باد دادند این گروه 

مشتریِّ ماست اللهُ‌اشْتَریٰ(۹)

از غمِ هر مشتری هین برتر آ 

مشتریی جُو که جویانِ تو است

عالمِ آغاز و پایانِ تو است 

هین مَکَش هر مشتری را تو به دست

عشق‌ْبازی با دو معشوقه بَد است

(۹) اِشترىٰ: خريد

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 164, Divan e Shams

من ترکِ سفر کردم با یار شدم ساکن

وز مرگ شدم ایمن، کآن عمرِ دراز آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

زین مردمِ کارافزا، زین خانهٔ پرغوغا

عیسی نخورَد حلوا، کاین آخُرِ خر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۲۹۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4298 

گفت مادر: تا جهان بوده ست از این

کارافزایان بُدند اندر زمین

هین تو کارِ خویش کن ای ارجمند

زود، کایشان ریشِ خود بر می‌کَنَند(۱۰)

وقت، تنگ و می‌رود آبِ فراخ

پیش از آن کز هَجْر گردی شاخ، شاخ

شُهره کاریزی‌ست(۱۱) پُر آبِ حیات

آب کَش، تا بَردَمد از تو نبات

(۱۰) ریش برکَندن: تشویشِ بی فایده کردن

(۱۱) کاریز: قنات، آب رو، مجرای آب در زیرِ زمین. 

در اینجا منظور چشمه و جویبار است.

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶۰۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4608 

کارْ آن کارست ای مُشتاقِ مَست

کَاندر آن کار، ار رَسَد مرگت، خوش است

شد نشانِ صدقِ ایمان ای جوان

آن‌که آید خوش تو را مرگ اندر آن

گَر نَشُد ایمانِ تو ای جان چنین

نیست کامل، رو بِجو اِکمالِ دین

هر که اندر کارِ تو شد مرگْ‌دوست

بر دلِ تو، بی‌کراهت دوست، اوست

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2225 

هر ولی را نوح و کشتیبان شناس

صحبتِ این خلق را طوفان شناس

کم گریز از شیر و اژدرهای نر

ز آشنایان و ز خویشان کن حَذَر

در تلاقی روزگارت می‌بَرند

یادهاشان غایبی‌ات می‌چرند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۰۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1208, Divan e Shams

صد قیامت در بلای عشقِ اوست

درنگر امروز و از فردا مپرس

ای خیال‌اندیش، دوری، سخت دور

سِرِّ او از طبعِ کارافزا مپرس

چند پرسی شمسِ تبریزی که بود؟

چشم جیحون بین و از دریا مپرس

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۵۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 857, Divan e Shams

گفتی که در چه کاری؟ با تو چه کار مانَد؟!

کاری که بی‌تو گیرم والله که زار مانَد

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آمد شهِ معراجی، شب رَست ز محتاجی

گردون به نثارِ او با دامنِ زر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۵۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3752 

زاغِ ایشان گر به صورت زاغ بود

بازْهِمّت آمد و مازاغ بود

قرآن کریم، سورهٔ نجم(۵۳)، آیهٔ ۱۷

Quran, Sooreh An-Najm(#53), Line #17

«مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَ مَا طَغَىٰ.»

«چشم خطا نكرد و از حد درنگذشت.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

چون بسته نبود آن‌دَم، در شش جهتِ عالم

در جُستنِ او گردون، بس زیر و زبر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۵۹۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3591 

ای بسا کاریزِ(۱۲) پنهان، همچنین

مُتَّصل با جانتان، یا غافِلین

ای کشیده ز آسمان و از زمین

مایه‌ها، تا گشته جسمِ تو سَمین(۱۳)

عاریه‌ست این، کم همی‌باید فشارد

کآنچه بگرفتی، همی ‌باید گزارد

جز نَفَختُ(۱۴)، کآن ز وَهّاب(۱۵) آمده‌ست

روح را باش، آن دگرها بیهُده‌ست

(۱۲) کاریز: قناتِ آب

(۱۳) سَمین: چاق، فربه

(۱۴) نَفَختُ: دمیدم 

(۱۵) وَهّاب: بسیار بخشنده، از اسماءِ الهی

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1344, Divan e Shams

دمِ او جان دهدت رو ز نَفَخْتُ بپذیر

کارِ او کُنْ فَیَکُونَ‌‌ست، نه موقوفِ علل

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 368, Divan e Shams

از هر جهتی تو را بَلا داد

تا بازکشد به بی‌جَهاتَت(۱۶)

(۱۶) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَم الهی

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۷۷۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3774 

او تو است، امّا نه این تو، آن تو است 

که در آخِر، واقفِ بیرون‌شو است

تویِ آخِر سویِ تویِ اَوَّلَت

آمده‌ست از بهرِ تَنبیه و صِلَت(۱۷)

تویِ تو در دیگری آمد دَفین(۱۸)

من غلامِ مَردِ خودبینی چنین

(۱۷) صِلَت: پیوند دادن و وصل کردن، به وصال رساندن

(۱۸) دَفین: مدفون، دفن‌شده

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آن کاو مَثَلِ هدهد بی‌تاج نَبُد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته کمر آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۸۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2284, Divan e Shams

خواجه تو عارف بُده‌ای، نوبتِ دولت زده‌ای(۱۹)

کامل جان آمده‌ای(۲۰)، دست به استاد مده

در دهِ ویرانهٔ تو گنجِ نهان است ز هو

هین دهِ ویرانِ تو را نیز به بغداد مدِه

والله تیره شبِ تو، به ز دو صد روزِ نکو

شب مده و روز مجو، عاج به شِمشاد(۲۱) مدِه

چون بُوَد ای دلشده چون؟ نقد بر از کُنْ فَیَکُون

نقدِ تو نقد است کنون، گوش به میعاد مدِه

(۱۹) نوبتِ دولت زدن: کنایه از شکوه و عظمت داشتن. در قدیم در دربار 

پادشاهان در شبانه روز سه یا پنج نوبت (نقاره) می‌زدند.

(۲۰) کامل جان آمده‌ای: در حالی آمده‌ای که روحاً کمال یافته‌ای.

(۲۱) شِمشاد: در اینجا در مقابل عاج، سیاهی مورد نظر است.

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آن میوهٔ یعقوبی وان چشمهٔ ایّوبی

از منظره پیدا شد، هنگامِ نَظَر آمد

قرآن کریم، سورهٔ ص (۳۸)، آیات ۴۱ - ۴۴

Quran, Sooreh Saad(#38), Line #41-44

«وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ.»(۴۱)

«و از بندهٔ ما ايّوب ياد كن آن‌گاه كه پروردگارش را ندا داد كه: 

مرا شيطان به رنج و عذاب افكنده‌ است.»

«ارْكُضْ بِرِجْلِكَ ۖ هَٰذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ.»(۴۲)

«پايت را بر زمين بكوب: اين آبى است براى شست‌وشو و سرد براى آشاميدن.»

«وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنَّا وَذِكْرَىٰ لِأُولِي الْأَلْبَابِ.»(۴۳)

«و به او خانواده‌اش و هم‌چند آن از ديگر ياران را عطا كرديم 

و اين خود رحمتى از ما بود و براى خردمندان اندرزى.»

«وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَلَا تَحْنَثْ ۗ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا ۚ نِعْمَ الْعَبْدُ ۖ إِنَّهُ أَوَّابٌ.»(۴۴)

«دسته‌اى از چوبهاى باريك به دست گير و با آن بزن و سوگندِ خويش را مشكن. 

او را بنده‌اى صابر يافتيم. او كه همواره روى به درگاه ما داشت چه نيكو بنده‌اى بود.»

مولوی، دیوان شمس، رباعی شماره ۸۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Robaaiaat)# 86, Divan e Shams

ای آنکه تو یوسفِ منی، من یعقوب

ای آنکه تو صِحّتِ تنی، من ایّوب

من خود چه کَسم ای همه را تو محبوب

من دست همی‌زنم تو پایی می‌کوب

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۸۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3689 

هفت سال ایّوب با صبر و رضا

در بلا خوش بود با ضَیفِ خدا

مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۴۳۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1439, Divan e Shams

منم یعقوب و او یوسف که چشمم روشن از بویَش

اگرچه اصلِ این بو را نمی‌دانم، نمی‌دانم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

خضر از کَرمِ ایزد بر آبِ حیاتی زد

نَک زُهره غزل‌گویان در برجِ قمر آمد

 حافظ، دیوانِ غزلیات، غزل شماره ۴۷۰

 Poem(Qazal)# 470, Divan e Hafez

آدمی در عالَمِ خاکی نمی‌آید به‌ دست

عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۷۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1477 

اصلْ خود جذب است، لیک ای خواجه‌تاش(۲۲)

کار کن، موقوفِ آن جذبه مباش

(۲۲) خواجه‌تاش: دو غلام را گویند که یک صاحب دارند.

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۸۴۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3840 

وآن عنایت هست موقوفِ مَمات(۲۳)

تجربه کردند این ره را ثِقات(۲۴)

(۲۳) مَمات: مرگ 

(۲۴) ثِقات: كسانى كه در قول و فعل، موردِ اعتمادِ دیگران باشند.

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

موسیِّ نهان آمد، صد چشمه روان آمد

جان همچو عصا آمد، تن همچو حَجَر آمد

قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۶۰

Quran, Sooreh Al-Baqarah(#2), Line #60

«وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ ۖ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ 

اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ ۖ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ 

وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ.»

«و به ياد آريد آنگاه را كه موسى براى قوم خود آب خواست. گفتيم: 

عصايت را بر آن سنگ بزن. پس دوازده چشمه از آن بگشاد. هر 

گروهى آبشخور خود را بدانست. از روزى خدا بخوريد و بياشاميد 

و در روى زمين به فساد سركشى مكنيد.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 71, Divan e Shams

اگر نه عشقِ شمس الدین بُدی در روز و شب ما را

فراغت‌ها کجا بودی ز دام و از سبب ما را؟ 

بُتِ شهوت برآوردی، دَمار از ما ز تابِ خود

اگر از تابشِ عشقش، نبودی تاب و تب، ما را

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۳ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #3153 

تو ز طفلی چون سبب‌ها دیده‌یی

در سبب، از جهل بر چَفسیده‌یی

با سبب‌ها از مُسَبِّب غافلی

سویِ این روپوش‌ها زآن مایلی

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۵۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1554 

از مُسَبِّب می‌رسد هر خیر و شر

نیست اسباب و وسایط ای پدر

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3787 

آنکه بیند او مُسَبِّب را عیان

کَی نهد دل بر سبب‌هایِ جهان؟

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۶۴۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2640 

من سبب را ننگرم، کآن حادث است  

زآن‌که حادث حادثی را باعث است

لطفِ سابق را نِظاره می‌کنم 

هرچه آن حادث، دوپاره می‌کنم

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۳۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 39, Divan e Shams

بیش مزن دَم ز دوی، دو دو مگو چون ثَنَوی

اصلِ سبب را بطلب، بس شد از آثار، مرا

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

چون بسته نبود آن‌دم، در شش جهتِ عالم

در جُستنِ او گردون، بس زیر و زبر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۷۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #174 

ما در این دهلیزِ(۲۵) قاضیِّ قضا

بهرِ دعویِّ الستیم و بَلیٰ

که بَلی گفتیم و آن را ز امتحان

فعل و قولِ ما شهود است و بیان

از چه در دهلیزِ قاضی تن‌ زدیم؟(۲۶)

نه که ما بهرِ گواهی آمدیم؟

(۲۵) دهلیز: راهرو، دالان

(۲۶) تن زدن: ساکت شدن

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۰۵۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3052 

کُلُّ شَی‌‌ءٍ هالِکٌ جز وجهِ او

چون نِه‌‌ای در وجهِ او، هستی مجو

قرآن کریم، سورهٔ قصص (۲۸)، آیهٔ ۸۸

Quran, Sooreh Al-Qasas(#28), Line #88

«وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ ۘ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۚ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ ۚ 

لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ.» 

«با خداى يكتا خداى ديگرى را مخوان. هيچ خدايى جز او نيست. 

هر چيزى نابودشدنى است مگر ذات او. فرمان، فرمان اوست 

و همه به او بازگردانيده شويد.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آن کاو مَثَلِ هدهد بی‌تاج نَبُد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته کمر آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۷۴۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1746, Divan e Shams

کمانِ عشق بدرّم که تا بداند عقل

که بی‌نظیرم و سلطانِ بی‌نظیرانم

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۷۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3773 

تو زِ کَرَّمنا بَنی‌آدم شَهی

هم به خشکی، هم به دریا پا نهی

تو به اقتضای قولِ حضرت حق‌تعالی:«ما آدمی‌زادگان را گرامی داشتیم.» 

پادشاه به شمار می‌رَوی، زیرا هم در خشکی گام می‌نهی و هم در دریا. 

که حَمَلْناهُم عَلَی‌الْبَحری به جان

از حَمَلْناهُم عَلَی‌الْبَر پیش ران

تو از حیثِ روح، مشمولِ معنای این آیه هستی:‌«آنان را بر دریا حمل کردیم.» 

از عالمِ خاک و ماده درگذر و به سوی دریای معنی بشتاب.»

قرآن کریم، سورهٔ اسراء (۱۷)، آیهٔ ۷۰

Quran, Sooreh Al-Israa(#17), Line #70

«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ 

وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا.»

«ما فرزندان آدم را كرامت بخشيديم و بر دريا و خشكى سوار كرديم 

و از چيزهاى خوش و پاكيزه روزى داديم و بر بسيارى از مخلوقات 

خويش برتريشان نهاديم.»

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۴۶۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #468 

جز توکّل، جز که تسلیمِ تمام

در غم و راحت، همه مکر است و دام

————————————-

«چه عواملی سبب میشود تغییر دادن خود سخت شود و 

انسانها دچار جبر منِ ذهنی بشوند؟»

۱ - عدم احساس نیاز به آموزش معنوی، ندیدنِ ایراد در خود 

و تلاش نکردن برای رفعِ ایراد.

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۷۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #2677 

انبیا گفتند: در دل علّتی‌ست(۲۷)

که از آن در حق‌شناسی آفتی‌ست

(۲۷) علّت: بیماری، مرض

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۱۲ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3212 

هر که نقصِ خویش را دید و شناخت

اندر اِستِکمال(۲۸) خود، دواسبه تاخت(۲۹)

زآن نمی‌پَرّد به سویِ ذوالْجَلال

کو گُمانی می‌بَرَد خود را کمال

(۲۸) اِستِکمال: به کمال رسانیدن، کمال خواهی

(۲۹) دو اسبه تاختن: کنایه از شتاب کردن و به شتاب رفتن.

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2063 

تا به دیوارِ بلا نآید سَرش

نشنود پندِ دل آن گوشِ کرش

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۹۹۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #2996 

ساخت موسی قدس در، بابِ صَغیر

تا فرود آرند سر قومِ زَحیر(۳۰)

زآنکه جَبّاران(۳۱) بُدند و سرفراز

دوزخ آن بابِ صغیر است و نیاز

(۳۰) قوم زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده

(۳۱) جَبّار: ستمگر، ظالم

----------------

‍ 

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۴۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #544 

ناز کردن خوش‌تر آید از شِکَر

لیک، کم خایَش، که دارد صد خطر

ایمن‌آباد است آن راهِ نیاز

ترکِ نازش گیر و با آن ره بساز

حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۶۳

 Poem(Qazal)# 63, Divan e Hafez

عاشق که شد که یار به حالش نظر نکرد؟

ای خواجه درد نیست وگرنه طبیب هست

۲ - پوشانیدنِ دردهای خود و بی‌حس کردنِ خود نسبت به دردی که در زیر 

نهفته است از طریق مشغولیت‌های بیهوده و کارافزا، و یا پریدن از فکری 

به فکرِ دیگر، و همینطور عدمِ تحمّلِ دردِ هوشیارانه.

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۲۶۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2264 

آن بهاران مُضمَرست(۳۲) اندر خزان

در بهارست آن خزان، مگْریز از آن

همرهِ غم باش، با وحشت بساز

می‌طلب در مرگِ خود عُمرِ دراز

آنچه گوید نفسِ تو کاینجا بَدَست

مَشنَوَش چون کارِ او ضد آمده‌ست

تو خلافش کُن که از پیغمبران

این چنین آمد وصیّت در جهان

(۳۲) مُضمَر: پنهان کرده شده، پوشیده

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۹۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3090, Divan e Shams

ز بهر پختنِ تو آتشی‌ست روحانی

چو پس جَهی چو زنان، خامِ قَلتَبان(۳۳) باشی

(۳۳) قَلتَبان: بی‌ غیرت

----------------

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 142, Divan e Shams

آن زِ دور آتش نمایَد، چون رَوی نوری بُوَد

همچنان که آتشِ موسی برای ابتلا

اَلصَّلا پروانه جانان(۳۴) قصدِ آن آتش کُنید

چون بلی گفتید اوَّل، دَر رَوید اندر بَلا

چون سَمَنْدَر(۳۵) در میانِ آتشَش باشد مُقام

هرکه دارد در دل و جان، اینچنین شوق و وَلا(۳۶)

قرآن کریم، سورهٔ طه (۲۰)، آیهٔ ۹

Quran, Sooreh Ta-Ha(#20), Line #9

«وَهَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ.»

«آيا خبرِ موسى به تو رسيده است؟»

قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۱۷۲

Quran, Sooreh Al-A'raaf(#7), Line #172

«…أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَى…»

«…آيا من پروردگارتان نيستم؟…»

(۳۴) پروانه جانان: عاشقان، پروانه صفتان

(۳۵) سَمندَر: جانوری خزنده که گفته اند در آتش نمی‌سوزد.

(۳۶) وَلا: محبّت، دوستی

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۲۱۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4218 

ای برادر من بر آذر(۳۷) چابُکم

من نه آن جانم که گَردم بیش و کم

(۳۷) آذر: آتش

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۰۰۲ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3002 

ای برادر، صبر کُن بر دردِ نیش(۳۸)

تا رهی از نیشِ نفسِ گَبرِ خویش

(۳۸) دردِ نیش: كنايه از مجاهده با نفس و رياضت است.

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۰۰۵ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3005 

چون دلش آموخت شمع‌ْافروختن

آفتاب او را نیارد سوختن

گفت حق در آفتابِ مُنْتَجِم

ذکرِ تَزّاوَر، کَذیٰ عَنْ کَهْفِهِمْ

خار، جمله لطف، چون گُل می‌شود

پیشِ جزوی، کو سویِ کُلّ می‌رود

قرآن کریم، سورهٔ کهف (۱۸)، آیهٔ ۱۷

Quran, Sooreh Al-Kahf(#18), Line #17

«وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ تَزَاوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَتْ 

تَقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ…»

«و خورشيد را مى‌بينى كه چون برمى‌آيد، از غارشان به جانبِ 

راست ميل مى‌كند و چون غروب كند ايشان را واگذارد و به 

چپ گردد. و آنان در صحنهٔ غارند.»

————————————-

۳ - دچار جبرِ منِ ذهنی شدن با عدم اعتقاد به این مسئله که می‌توان خود را 

تغییر داد و از این دردها رها شد. تصوّرِ اینکه قضا و سرنوشتِ ما در این است 

که همیشه این زندگیِ پر درد را ادامه دهیم و راهی برای رهاییِ ما وجود ندارد.

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۰۶۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1068 

هر که مانْد از کاهلی(۳۹) بی‌شُکر و صبر

او همین داند که گیرد پایِ جَبر

هر که جبر آورد، خود رنجور(۴۰) کرد

تا همان رنجوری‌اش، در گور کرد

(۳۹) کاهلی: تنبلی

(۴۰) رنجور: بیمار

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3187 

ترک کن این جبر را که بس تُهی‌ست

تا بدانی سِرِّ سِرِّ جبر چیست

ترک کن این جبرِ جمعِ مَنبَلان(۴۱)

تا خبر یابی از آن جبرِ چو جان

(۴۱) مَنبَل: تنبل، کاهل، بیکار

----------------

۴ - عدمِ صدق در این راه

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۵۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #355 

چون نبودش تخمِ صدقی کاشته

حق بَرو نسیانِ آن بگماشته

گرچه بر آتش‌زنه‌ی(۴۲) دل می‌زند

آن سِتارَه‌‌ش را کفِ حق می‌کُشد

(۴۲) آتش‌زنه: سنگِ چخماق

----------------

۵ - عدمِ طلبِ حقیقی

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۹۷۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #979 

در طلب زن دایماً تو هردو دست

که طلب در راه، نیکو رهبر است

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۳۸۵ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2385 

گفت پیغمبر که: بر رزق ای فتا(۴۳)

در فرو بسته‌ست و بر در قفل‌ها

جنبش و آمد شدِ ما و اکتساب

هست مِفتاحی بر آن قفل و حجاب

بی‌کلید، این در گشادن راه نیست

بی‌طلب، نان سنّتِ اَلله نیست

(۴۳) فَتا: همان فتی است به معنیِ جوان، جوانمرد.

----------------

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۷۳۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1734 

کین طلب در تو گروگانِ خداست

زآنکه هر طالب به مطلوبی سزاست

جهد کن تا این طلب افزون شود

تا دلت زین چاهِ تن بیرون شود

---------------------------

مجموع لغات: 

(۱) راح: باده، شراب

(۲) نجاح: رستگاری، پیروزی

(۳) چشمهٔ ایّوبی: اشاره به ایوب از پیامبران بنی‌اسرائیل که بر ایشان محنتی 

از شیطان رسید، خداوند را ندا کرد. خداوند امر کرد که پایش بر زمین زند، 

چشمه‌ای گوارا و خنک پدید آمد.

(۴) شهِ معراجی: اشاره به حضرت رسول

(۵) کرسی: تخت پادشاهی

(۶) منشور: فرمان، فرمان پادشاهی

(۷) ظفر: پیروزی

(۸) هَبا: گردِ پراکنده، در اینجا منظور، سست شدن و وادادن است.

(۹) اِشترىٰ: خريد

(۱۰) ریش برکَندن: تشویشِ بی فایده کردن

(۱۱) کاریز: قنات، آب رو، مجرای آب در زیرِ زمین. 

در اینجا منظور چشمه و جویبار است.

(۱۲) کاریز: قناتِ آب

(۱۳) سَمین: چاق، فربه

(۱۴) نَفَختُ: دمیدم 

(۱۵) وَهّاب: بسیار بخشنده، از اسماءِ الهی

(۱۶) بی‌جَهات: موجودی که برتر از جا و جهت است، عالَم الهی

(۱۷) صِلَت: پیوند دادن و وصل کردن، به وصال رساندن

(۱۸) دَفین: مدفون، دفن شده

(۱۹) نوبتِ دولت زدن: کنایه از شکوه و عظمت داشتن. در قدیم در دربار 

پادشاهان در شبانه روز سه یا پنج نوبت (نقاره) می‌زدند.

(۲۰) کامل جان آمده‌ای: در حالی آمده‌ای که روحاً کمال یافته‌ای.

(۲۱) شِمشاد: در اینجا در مقابل عاج، سیاهی مورد نظر است.

(۲۲) خواجه‌تاش: دو غلام را گویند که یک صاحب دارند.

(۲۳) مَمات: مرگ 

(۲۴) ثِقات: كسانى كه در قول و فعل، موردِ اعتمادِ دیگران باشند.

(۲۵) دهلیز: راهرو، دالان

(۲۶) تن زدن: ساکت شدن

(۲۷) علّت: بیماری، مرض

(۲۸) اِستِکمال: به کمال رسانیدن، کمال خواهی

(۲۹) دو اسبه تاختن: کنایه از شتاب کردن و به شتاب رفتن.

(۳۰) قوم زَحیر: مردم بیمار و آزاردهنده

(۳۱) جَبّار: ستمگر، ظالم

(۳۲) مُضمَر: پنهان کرده شده، پوشیده

(۳۳) قَلتَبان: بی‌ غیرت

(۳۴) پروانه جانان: عاشقان، پروانه صفتان

(۳۵) سَمندَر: جانوری خزنده که گفته اند در آتش نمی‌سوزد.

(۳۶) وَلا: محبّت، دوستی

(۳۷) آذر: آتش

(۳۸) دردِ نیش: كنايه از مجاهده با نفس و رياضت است.

(۳۹) کاهلی: تنبلی

(۴۰) رنجور: بیمار

(۴۱) مَنبَل: تنبل، کاهل، بیکار

(۴۲) آتش‌زنه: سنگِ چخماق

(۴۳) فَتا: همان فتی است به معنیِ جوان، جوانمرد.

-------------------------------

************************

تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

ای خواجه بازرگان از مصر شکر آمد

وان یوسف چون شکر ناگه ز سفر آمد

روح آمد و راح آمد معجون نجاح آمد

ور چیز دگر خواهی آن چیز دگر آمد

آن میوه یعقوبی وآن چشمه ایوبی

از منظره پیدا شد هنگام نظر آمد

خضر از کرم ایزد بر آب حیاتی زد

نک زهره غزل‌گویان در برج قمر آمد

آمد شه معراجی شب رست ز محتاجی

گردون به نثار او با دامن زر آمد

موسی نهان آمد صد چشمه روان آمد

جان همچو عصا آمد تن همچو حجر آمد

زین مردم کارافزا زین خانه پرغوغا

عیسی نخورد حلوا کاین آخر خر آمد

چون بسته نبود آن‌دم در شش جهت عالم

در جستن او گردون بس زیر و زبر آمد

آن کاو مثل هدهد بی‌تاج نبد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته کمر آمد

در عشق بود بالغ از تاج و کمر فارغ

کز کرسی و از عرشش منشور ظفر آمد

باقیش ز سلطان جو سلطان سخاوت‌خو

زو پرس خبرها را کاو کان خبر آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

ای خواجه بازرگان از مصر شکر آمد

وان یوسف چون شکر ناگه ز سفر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۵۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #4, Line #1353 

ای خدای رازدان خوش‌سخن

عیب کار بد ز ما پنهان مکن

عیب کار نیک را منما به ما

تا نگردیم از روش سرد و هبا

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۵۲۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2528 

شهر ما فردا پر از شکر شود

شکر ارزانَ‌ست ارزان‌تر شود

در شکر غلطید ای حلواییان

هم‌چو طوطی کوری صفراییان 

نیشکر کوبید کار این است و بس

جان برافشانید یار این است و بس 

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۴۶۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1461 

مشتری کو سود دارد خود یکی‌ست

لیک ایشان را در او ریب و شکی‌ست 

از هوای مشتری بی‌شکوه

مشتری را باد دادند این گروه 

مشتری ماست الله‌اشتری

از غم هر مشتری هین برتر آ 

مشتریی جو که جویان تو است

عالم آغاز و پایان تو است 

هین مکش هر مشتری را تو به دست

عشق‌بازی با دو معشوقه بد است

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 164, Divan e Shams

من ترک سفر کردم با یار شدم ساکن

وز مرگ شدم ایمن کآن عمر دراز آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

زین مردم کارافزا زین خانه پرغوغا

عیسی نخورد حلوا کاین آخر خر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۲۹۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4298 

گفت مادر تا جهان بوده ست از این

کارافزایان بدند اندر زمین

هین تو کار خویش کن ای ارجمند

زود کایشان ریش خود بر می‌کنند

وقت تنگ و می‌رود آب فراخ

پیش از آن کز هجر گردی شاخ شاخ

شهره کاریزی‌ست پر آب حیات

آب کش تا بردمد از تو نبات

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۶۰۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4608 

کار آن کارست ای مشتاق مست

کاندر آن کار ار رسد مرگت خوش است

شد نشان صدق ایمان ای جوان

آن‌که آید خوش تو را مرگ اندر آن

گر نشد ایمان تو ای جان چنین

نیست کامل رو بجو اکمال دین

هر که اندر کار تو شد مرگ‌دوست

بر دل تو بی‌کراهت دوست اوست

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۲۲۲۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #2225 

هر ولی را نوح و کشتیبان شناس

صحبت این خلق را طوفان شناس

کم گریز از شیر و اژدرهای نر

ز آشنایان و ز خویشان کن حذر

در تلاقی روزگارت می‌برند

یادهاشان غایبی‌ات می‌چرند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۲۰۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1208, Divan e Shams

صد قیامت در بلای عشق اوست

درنگر امروز و از فردا مپرس

ای خیال‌اندیش دوری سخت دور

سر او از طبع کارافزا مپرس

چند پرسی شمس تبریزی که بود

چشم جیحون بین و از دریا مپرس

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۵۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 857, Divan e Shams

گفتی که در چه کاری با تو چه کار ماند

کاری که بی‌تو گیرم والله که زار ماند

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آمد شه معراجی شب رست ز محتاجی

گردون به نثار او با دامن زر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۵۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3752 

زاغ ایشان گر به صورت زاغ بود

بازهمت آمد و مازاغ بود

قرآن کریم، سورهٔ نجم (۵۳)، آیهٔ ۱۷

Quran, Sooreh An-Najm(#53), Line #17

«مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَ مَا طَغَىٰ.»

«چشم خطا نكرد و از حد درنگذشت.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

چون بسته نبود آن‌دم در شش جهت عالم

در جستن او گردون بس زیر و زبر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۵۹۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3591 

ای بسا کاریز پنهان همچنین

متصل با جانتان یا غافلین

ای کشیده ز آسمان و از زمین

مایه‌ها تا گشته جسم تو سمین

عاریه‌ست این کم همی‌باید فشارد

کآنچه بگرفتی همی ‌باید گزارد

جز نفخت کآن ز وهاب آمده‌ست

روح را باش آن دگرها بیهده‌ست

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1344, Divan e Shams

دم او جان دهدت رو ز نفخت بپذیر

کار او کن فیکون‌ست نه موقوف علل

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۶۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 368, Divan e Shams

از هر جهتی تو را بلا داد

تا بازکشد به بی‌جهاتت

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۷۷۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3774 

او تو است اما نه این تو آن تو است 

که در آخر واقف بیرون‌شو است

توی آخر سوی توی اولت

آمده‌ست از بهر تنبیه و صلت

توی تو در دیگری آمد دفین

من غلام مرد خودبینی چنین

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آن کاو مثل هدهد بی‌تاج نبد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته کمر آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۲۸۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2284, Divan e Shams

خواجه تو عارف بده‌ای نوبت دولت زده‌ای

کامل جان آمده‌ای دست به استاد مده

در ده ویرانه تو گنج نهان است ز هو

هین ده ویران تو را نیز به بغداد مده

والله تیره شب تو به ز دو صد روز نکو

شب مده و روز مجو عاج به شمشاد مده

چون بود ای دلشده چون نقد بر از کن فیکون

نقد تو نقد است کنون گوش به میعاد مده

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آن میوه یعقوبی وان چشمه ایوبی

از منظره پیدا شد هنگام نظر آمد

قرآن کریم، سورهٔ ص (۳۸)، آیات ۴۱ - ۴۴

Quran, Sooreh Saad(#38), Line #41-44

«وَاذْكُرْ عَبْدَنَا أَيُّوبَ إِذْ نَادَىٰ رَبَّهُ أَنِّي مَسَّنِيَ الشَّيْطَانُ بِنُصْبٍ وَعَذَابٍ.»(۴۱)

«و از بندهٔ ما ايّوب ياد كن آن‌گاه كه پروردگارش را ندا داد كه: 

مرا شيطان به رنج و عذاب افكنده ‌است.»

«ارْكُضْ بِرِجْلِكَ ۖ هَٰذَا مُغْتَسَلٌ بَارِدٌ وَشَرَابٌ.»(۴۲)

«پايت را بر زمين بكوب: اين آبى است براى شست‌وشو و سرد براى آشاميدن.»

«وَوَهَبْنَا لَهُ أَهْلَهُ وَمِثْلَهُمْ مَعَهُمْ رَحْمَةً مِنَّا وَذِكْرَىٰ لِأُولِي الْأَلْبَابِ.»(۴۳)

«و به او خانواده‌اش و هم‌چند آن از ديگر ياران را عطا كرديم 

و اين خود رحمتى از ما بود و براى خردمندان اندرزى.»

«وَخُذْ بِيَدِكَ ضِغْثًا فَاضْرِبْ بِهِ وَلَا تَحْنَثْ ۗ إِنَّا وَجَدْنَاهُ صَابِرًا ۚ نِعْمَ الْعَبْدُ ۖ إِنَّهُ أَوَّابٌ.»(۴۴)

«دسته‌اى از چوبهاى باريك به دست گير و با آن بزن و سوگندِ خويش را مشكن. 

او را بنده‌اى صابر يافتيم. او كه همواره روى به درگاه ما داشت چه نيكو بنده‌اى بود.»

مولوی، دیوان شمس، رباعی شماره ۸۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Robaaiaat)# 86, Divan e Shams

ای آنکه تو یوسف منی من یعقوب

ای آنکه تو صحت تنی من ایوب

من خود چه کسم ای همه را تو محبوب

من دست همی‌زنم تو پایی می‌کوب

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۸۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3689 

هفت سال ایوب با صبر و رضا

در بلا خوش بود با ضیف خدا

مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۴۳۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1439, Divan e Shams

منم یعقوب و او یوسف که چشمم روشن از بویش

اگرچه اصل این بو را نمی‌دانم نمی‌دانم

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

خضر از کرم ایزد بر آب حیاتی زد

نک زهره غزل‌گویان در برج قمر آمد

 حافظ، دیوانِ غزلیات، غزل شماره ۴۷۰

 Poem(Qazal)# 470, Divan e Hafez

آدمی در عالم خاکی نمی‌آید به‌ دست

عالمی دیگر بباید ساخت و از نو آدمی

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۷۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #1477 

اصل خود جذب است لیک ای خواجه‌تاش

کار کن موقوف آن جذبه مباش

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۸۴۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #3840 

وآن عنایت هست موقوف ممات

تجربه کردند این ره را ثقات

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

موسی نهان آمد صد چشمه روان آمد

جان همچو عصا آمد تن همچو حجر آمد

قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۶۰

Quran, Sooreh Al-Baqarah(#2), Line #60

«وَإِذِ اسْتَسْقَىٰ مُوسَىٰ لِقَوْمِهِ فَقُلْنَا اضْرِبْ بِعَصَاكَ الْحَجَرَ ۖ فَانْفَجَرَتْ مِنْهُ 

اثْنَتَا عَشْرَةَ عَيْنًا ۖ قَدْ عَلِمَ كُلُّ أُنَاسٍ مَشْرَبَهُمْ ۖ كُلُوا وَاشْرَبُوا مِنْ رِزْقِ اللَّهِ 

وَلَا تَعْثَوْا فِي الْأَرْضِ مُفْسِدِينَ.»

«و به ياد آريد آنگاه را كه موسى براى قوم خود آب خواست. گفتيم: 

عصايت را بر آن سنگ بزن. پس دوازده چشمه از آن بگشاد. هر 

گروهى آبشخور خود را بدانست. از روزى خدا بخوريد و بياشاميد 

و در روى زمين به فساد سركشى مكنيد.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۷۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 71, Divan e Shams

اگر نه عشق شمس الدین بدی در روز و شب ما را

فراغت‌ها کجا بودی ز دام و از سبب ما را

بت شهوت برآوردی دمار از ما ز تاب خود

اگر از تابش عشقش نبودی تاب و تب ما را

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۳ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #3153 

تو ز طفلی چون سبب‌ها دیده‌یی

در سبب از جهل بر چفسیده‌یی

با سبب‌ها از مسبب غافلی

سوی این روپوش‌ها زآن مایلی

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۵۵۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1554 

از مسبب می‌رسد هر خیر و شر

نیست اسباب و وسایط ای پدر

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۸۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3787 

آنکه بیند او مسبب را عیان

کی نهد دل بر سبب‌های جهان

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۶۴۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2640 

من سبب را ننگرم کآن حادث است  

زآن‌که حادث حادثی را باعث است

لطف سابق را نظاره می‌کنم 

هرچه آن حادث دوپاره می‌کنم

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۳۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 39, Divan e Shams

بیش مزن دم ز دوی دو دو مگو چون ثنوی

اصل سبب را بطلب بس شد از آثار مرا

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

چون بسته نبود آن‌دم در شش جهت عالم

در جستن او گردون بس زیر و زبر آمد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۷۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #174 

ما در این دهلیز قاضی قضا

بهر دعوی الستیم و بلی

که بلی گفتیم و آن را ز امتحان

فعل و قول ما شهود است و بیان

از چه در دهلیز قاضی تن‌ زدیم

نه که ما بهر گواهی آمدیم

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۰۵۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3052 

کل شی‌‌ء هالک جز وجه او

چون نه‌‌ای در وجه او هستی مجو

قرآن کریم، سورهٔ قصص (۲۸)، آیهٔ ۸۸

Quran, Sooreh Al-Qasas(#28), Line #88

«وَلَا تَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلَٰهًا آخَرَ ۘ لَا إِلَٰهَ إِلَّا هُوَ ۚ كُلُّ شَيْءٍ هَالِكٌ إِلَّا وَجْهَهُ ۚ 

لَهُ الْحُكْمُ وَإِلَيْهِ تُرْجَعُونَ.» 

«با خداى يكتا خداى ديگرى را مخوان. هيچ خدايى جز او نيست. 

هر چيزى نابودشدنى است مگر ذات او. فرمان، فرمان اوست 

و همه به او بازگردانيده شويد.»

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 613, Divan e Shams

آن کاو مثل هدهد بی‌تاج نبد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته کمر آمد

مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۷۴۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1746, Divan e Shams

کمان عشق بدرم که تا بداند عقل

که بی‌نظیرم و سلطان بی‌نظیرانم

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۷۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #3773 

تو ز کرمنا بنی‌آدم شهی

هم به خشکی هم به دریا پا نهی

تو به اقتضای قولِ حضرت حق‌تعالی:«ما آدمی‌زادگان را گرامی داشتیم.» 

پادشاه به شمار می‌رَوی، زیرا هم در خشکی گام می‌نهی و هم در دریا. 

که حملناهم علی‌البحری به جان

از حملناهم علی‌البر پیش ران

تو از حیثِ روح، مشمولِ معنای این آیه هستی:‌«آنان را بر دریا حمل کردیم.» 

از عالمِ خاک و ماده درگذر و به سوی دریای معنی بشتاب.»

قرآن کریم، سورهٔ اسراء(۱۷)، آیهٔ ۷۰

Quran, Sooreh Al-Israa(#17), Line #70

«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُمْ مِنَ الطَّيِّبَاتِ 

وَفَضَّلْنَاهُمْ عَلَىٰ كَثِيرٍ مِمَّنْ خَلَقْنَا تَفْضِيلًا.»

«ما فرزندان آدم را كرامت بخشيديم و بر دريا و خشكى سوار كرديم 

و از چيزهاى خوش و پاكيزه روزى داديم و بر بسيارى از مخلوقات 

خويش برتريشان نهاديم.»

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۴۶۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #468 

جز توکل جز که تسلیم تمام

در غم و راحت همه مکر است و دام

————————————-

«چه عواملی سبب میشود تغییر دادن خود سخت شود و 

انسانها دچار جبر منِ ذهنی بشوند؟»

۱ - عدم احساس نیاز به آموزش معنوی، ندیدنِ ایراد در خود 

و تلاش نکردن برای رفعِ ایراد.

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۷۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #2677 

انبیا گفتند در دل علتی‌ست

که از آن در حق‌شناسی آفتی‌ست

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۱۲ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3212 

هر که نقص خویش را دید و شناخت

اندر استکمال خود دواسبه تاخت

زآن نمی‌پرد به سوی ذوالجلال

کو گمانی می‌برد خود را کمال

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۰۶۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2063 

تا به دیوار بلا نآید سرش

نشنود پند دل آن گوش کرش

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۹۹۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #2996 

ساخت موسی قدس در باب صغیر

تا فرود آرند سر قوم زحیر

زآنکه جباران بدند و سرفراز

دوزخ آن باب صغیر است و نیاز

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۵۴۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #544 

ناز کردن خوش‌تر آید از شکر

لیک کم خایش که دارد صد خطر

ایمن‌آباد است آن راه نیاز

ترک نازش گیر و با آن ره بساز

حافظ، دیوان غزلیات، غزل شمارهٔ ۶۳

 Poem(Qazal)# 63, Divan e Hafez

عاشق که شد که یار به حالش نظر نکرد

ای خواجه درد نیست وگرنه طبیب هست

۲ - پوشانیدنِ دردهای خود و بی‌حس کردنِ خود نسبت به دردی که در زیر 

نهفته است از طریق مشغولیت‌های بیهوده و کارافزا، و یا پریدن از فکری 

به فکرِ دیگر، و همینطور عدمِ تحمّلِ دردِ هوشیارانه.

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۲۲۶۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #2, Line #2264 

آن بهاران مضمرست اندر خزان

در بهارست آن خزان مگریز از آن

همره غم باش با وحشت بساز

می‌طلب در مرگ خود عمر دراز

آنچه گوید نفس تو کاینجا بدست

مشنوش چون کار او ضد آمده‌ست

تو خلافش کن که از پیغمبران

این چنین آمد وصیت در جهان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۹۰

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3090, Divan e Shams

ز بهر پختن تو آتشی‌ست روحانی

چو پس جهی چو زنان خام قلتبان باشی

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۲

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 142, Divan e Shams

آن ز دور آتش نماید چون روی نوری بود

همچنان که آتش موسی برای ابتلا

الصلا پروانه جانان قصد آن آتش کنید

چون بلی گفتید اول در روید اندر بلا

چون سمندر در میان آتشش باشد مقام

هرکه دارد در دل و جان اینچنین شوق و ولا

قرآن کریم، سورهٔ طه (۲۰)، آیهٔ ۹

Quran, Sooreh Ta-Ha(#20), Line #9

«وَهَلْ أَتَاكَ حَدِيثُ مُوسَىٰ.»

«آيا خبرِ موسى به تو رسيده است؟»

قرآن کریم، سورهٔ اعراف (۷)، آیهٔ ۱۷۲

Quran, Sooreh Al-A'raaf(#7), Line #172

«…أَلَسْتُ بِرَبِّكُمْ ۖ قَالُوا بَلَى…»

«…آيا من پروردگارتان نيستم؟…»

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۲۱۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #4218 

ای برادر من بر آذر چابکم

من نه آن جانم که گردم بیش و کم

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۰۰۲ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3002 

ای برادر صبر کن بر درد نیش

تا رهی از نیش نفس گبر خویش

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۰۰۵ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #3005 

چون دلش آموخت شمع‌افروختن

آفتاب او را نیارد سوختن

گفت حق در آفتاب منتجم

ذکر تزاور کذی عن کهفهم

خار جمله لطف چون گل می‌شود

پیش جزوی کو سوی کل می‌رود

قرآن کریم، سورهٔ کهف (۱۸)، آیهٔ ۱۷

Quran, Sooreh Al-Kahf(#18), Line #17

«وَتَرَى الشَّمْسَ إِذَا طَلَعَتْ تَزَاوَرُ عَنْ كَهْفِهِمْ ذَاتَ الْيَمِينِ وَإِذَا غَرَبَتْ 

تَقْرِضُهُمْ ذَاتَ الشِّمَالِ وَهُمْ فِي فَجْوَةٍ مِنْهُ…»

«و خورشيد را مى‌بينى كه چون برمى‌آيد، از غارشان به جانبِ 

راست ميل مى‌كند و چون غروب كند ايشان را واگذارد و به 

چپ گردد. و آنان در صحنهٔ غارند.»

۳ - دچار جبرِ منِ ذهنی شدن با عدم اعتقاد به این مسئله که می‌توان خود را 

تغییر داد و از این دردها رها شد. تصوّرِ اینکه قضا و سرنوشتِ ما در این است 

که همیشه این زندگیِ پر درد را ادامه دهیم و راهی برای رهاییِ ما وجود ندارد.

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۰۶۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #1, Line #1068 

هر که ماند از کاهلی بی‌شکر و صبر

او همین داند که گیرد پای جبر

هر که جبر آورد خود رنجور کرد

تا همان رنجوری‌اش در گور کرد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #3187 

ترک کن این جبر را که بس تهی‌ست

تا بدانی سر سر جبر چیست

ترک کن این جبر جمع منبلان

تا خبر یابی از آن جبر چو جان

۴ - عدمِ صدق در این راه

مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۵۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #6, Line #355 

چون نبودش تخم صدقی کاشته

حق برو نسیان آن بگماشته

گرچه بر آتش‌زنه‌ی دل می‌زند

آن ستاره‌‌ش را کف حق می‌کشد

۵ - عدمِ طلبِ حقیقی

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۹۷۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #3, Line #979 

در طلب زن دایما تو هردو دست

که طلب در راه نیکو رهبر است

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۲۳۸۵ 

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #2385 

گفت پیغمبر که بر رزق ای فتا

در فرو بسته‌ست و بر در قفل‌ها

جنبش و آمد شد ما و اکتساب

هست مفتاحی بر آن قفل و حجاب

بی‌کلید این در گشادن راه نیست

بی‌طلب نان سنت الله نیست

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۱۷۳۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book #5, Line #1734 

کین طلب در تو گروگان خداست

زآنکه هر طالب به مطلوبی سزاست

جهد کن تا این طلب افزون شود

تا دلت زین چاه تن بیرون شود

------------------