وقتی آتش عشق بگیرد

با درود و تقدیم احترام و با سپاس فراوان از آقای شهبازی عزیز و رعایت کنندگان محترم قانون جبران.

لطف خدا شامل حال هر کسی بشود و با آموزه های بزرگانی چون مولانا آشنا شود و دل به راهنمائیهای آنان در مسیر تبدیل هشیاری بدهد جرقه هایی هرچند اندک در دل او شروع به زدن می کند که تلنگری است به هشیاریِ به خواب رفته در ذهن.

اگر قدر این بیداریِ هر چند اندک را بدانیم و به آن بها بدهیم، متقابلاً آن هشیاریِ بیدار شده نیز که ذاتاً میل به سوی اصل خود دارد در مسیر بازگشت به مبدأ خودش یعنی فضای یکتایی قرار می گیرد.

به احتمال زیاد، این حالت برای همه کسانی که در مسیر این آموزش معنوی قرار گرفته اند ملموس و آشناست.

یک انقلابِ درونی، یک غریبه‌ی آشنا که انگار خیلی وقت است که منتظر آمدن او بوده ایم؛ مهمانی که برای ذهن بیگانه و مزاحم است و از آمدنش اصلاً خوشحال نیست، ولی ما به عنوان امتداد خدا در اعماق وجودمان آشناییِ دیرینه ای با او داریم. در واقع، این گنج در درون ما پنهان است و وقتی این بیداری در ما رخ می دهد ما از وجودش آگاه می شویم.

سعدی، دیوان اشعار، غزل شماره ۵۲۳

همه عمر بر ندارم سر از این خمار مستی

که هنوز من نبودم، که تو در دلم نشستی

به تدریج که ما تمرکز را روی خودمان می گذاریم و همانیدگیهایمان را شناسایی می کنیم و می اندازیم، این کار برایمان لذت بخش می شود و در صدد آن بر می آییم که آتشی در دل بگیرانیم که تمام همانیدگیهایی که در مقابل مردن مقاومت میکنند را بسوزانیم.

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره‌ی ۱۷۴۶

بر آن شده ست دلم کاتشی بگیرانم

که هرکه او نَمُرَد پیش تو بمیرانم

از آموزه های مولانا و گنج حضور فهمیدیم که من ذهنی پس از مدتی باید مانند یک کبریت عمل کند؛ یعنی شمع عشق را در ما روشن کند و خودش بسوزد و تبدیل شود.

این کار، با فضاگشایی های مکرر صورت می گیرد.

وقتی آتش عشق بگیرد و فضای درون تا حد زیادی باز شود ما دیگر از مقایسه‌ی خودمان با دیگران حس خواری یا برتری نمی کنیم چون چیزها دیگر در مرکزمان نیستند که بر اساس آنها به مقایسه بپردازیم.

کمان عشق بِدرَّم که تا بداند عقل

که بی نظیرم و سلطانِ بی نظیرانم

وقتی آتش عشق بگیرد دیگر ما علاقه ای به گذاشتن چیزی در مرکزمان نداریم و به اصطلاح، پرهیز می کنیم از اینکه مرکزمان را با چیزهای آفل اشغال کنیم، زیرا به این درجه از بیداری رسیده ایم که دلمان جایگاه حضور خداست و تنها «نه چیزی» که شایسته‌ی استقرار در این دل ویرانه‌ی ماست عدم یا زندگی است.

قرآن کریم، سوره‌ی الرحمن(۵۵)، آیه ۲۷

«کُلُّ مَنْ عَلَیْها فانْ و یَبْقی وَجْهُ رَبُّکَ ذُوالْجَلالِ وَالْاِکْرام»

«همه چیز دستخوش مرگ و فناست و زنده‌ی ابدی، ذاتِ پروردگار با جلال و عظمت توست.»

وقتی آتش عشق بگیرد، عطشِ ما برای زیاد کردن چیزها کم می شود و دیگر مثل گذشته  فکر و ذکرمان انباشتن و  زندگی خواستن از آنها نیست، بلکه برعکس، به دنبال این هستیم که از زیر سلطه‌ی نقطه چین های مرکزمان رها شویم.

من از کجا و مباهات سلطنت ز کجا

فقیر فقرم و افتاده‌ی فقیرانم

تمام درد و رنج هایی که ما می کشیم بخاطر ادعای «دانایی» من ذهنی است.

وقتی آتش عشق بگیرد، من ذهنی ما در فضای گشوده شده محو می شود و «توکل و تسلیم» جایگزین‌ِ «می‌دانم» می شود.

من آن کسم که تو نامم نهی، «نمی‌ دانم»

چو من اسیر تواَم، پس امیرِ میرانم

جز از اسیری و میری مقام دیگر هست

چو من از این دو گذر کردم از مُجیرانم

به خوابِ شب گرو آمد امیری میران

چو عشق هیچ نخسبد، ز عشق گیرانم

ما در من ذهنی، معمولاً خود را با معیارهای تعیین شده می سنجیم. اگر در این سنجش، اتفاقات در جهت افزایش همانیدگیها باشد ما احساس قدرت میکنیم و برعکس، اگر در جهت کاهش آنها باشد احساس ضعف و ناتوانی به ما دست می دهد. ولی در هر دوی این حالتها، در واقع ما اسیر و برده‌ی همانیدگیهای مرکزمان هستیم.

وقتی آتش عشق بگیرد، ما از سلطه‌ی نقطه چین های مرکزمان در می آییم مانند خواب شب هیچ فکری ما را آزار نمیدهد و حقیقتاً امیرِ خودمان می شویم.

به آفتاب نگر، پادشاهِ یک روزه ست

همی گدازد مَه نیز کز وزیرانم

در تبیین بیت فوق، بیت زیر می تواند مکمل خوبی باشد:

سعدی، دیوان اشعار، غزل شماره‌ی ۵۲۳

تو نه مثل آفتابی که حضور و غیبت افتد

دگران روند و آیند و تو همچنان که هستی

ما تا بحال تجربه کرده ایم که هر آنچه که می توان با ذهن تصور کرد تغییرپذیر و فانی است. دل بستن به اینها ما را دائماً نگران و مضطرب می کند.

وقتی آتش عشق در ما بگیرد، آن ثبات و سکون در ما برقرار می شود و ما ساکنِ روان می شویم؛ بطوریکه اتفاقات می افتند و ما تنها نظاره گر آنها هستیم.

منم که پخته‌ی عشقم، نه خام و خام طمع

خدای کرد خمیری، از آن خمیرانم

خمیر کرده‌ی یزدان کجا بمانَد خام

خمیر مایه پذیرم، نه از فطیرانم

فطیر چون کند او؟ فاطِرُ السَّمَوات است

چو اختران سماوات از منیرانم

ما با من ذهنی تا بحال هر کاری کرده ایم حاصلش جز درد و مسئله سازی چیز دیگری نبوده است.

وقتی آتش عشق در ما بگیرد مثل خمیر مایه ایست که به خمیرِ ورنیامده ای که من ذهنی برایمان درست کرده است می زنیم. یعنی اجازه می دهیم خدا در فضای گشوده شده نان ما را بپزد. واضح است که وقتی او از طریق ما فکر و عمل کند حاصلش جز نیکی و فرّ ایزدی نخواهد بود.

تو چند نام نهی خویش را؟ خمش می باش

که کودکی است که گویی که من ز پیرانم

ما در کار کردن روی خودمان حتماً این تجربه را داشته ایم که در اثر قرین شدن با این آموزه ها و گشوده شدن فضای درونمان، گهگاهی احساس یکی بودن با زندگی کرده ایم و من ذهنی هم از این فرصت می خواسته سوء استفاده کند و ادعای پیر و مراد بودن کند.

اما وقتی آتش عشق بگیرد دیگر من ذهنی وجود ندارد که بخواهد چنین ادعایی بکند. در فضای عشق، مراد و مرید یکی است و هشیاری از خودش آگاه می شود.

با تشکر

علی از دانمارک

با سلام 

«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا* تَتَنَزَّلُ عَلَيْهِمُ الْمَلَائِكَةُ أَلَّا تَخَافُوا وَلَا تَحْزَنُوا وَأَبْشِرُوا بِالْجَنَّةِ الَّتِي كُنْتُمْ تُوعَدُونَ.»(۳۰)

«نَحْنُ أَوْلِيَاؤُكُمْ فِي الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَفِي الْآخِرَةِ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَشْتَهِي أَنْفُسُكُمْ وَلَكُمْ فِيهَا مَا تَدَّعُونَ.»(٣١)

«نُزُلًا** مِنْ غَفُورٍ رَحِيمٍ.»(٣٢)

* اِستَقَامُوا: پایداری کردند، استقامت نمودند.

** نُزل: آنچه برای پذیرایی از مهمان حاضر می کنند.

«به راستی کسانی که گویند: پروردگار ما خداوند یگانه است، سپس [در راه ایمان به توحید] استقامت ورزند، فرشتگان بر آنان نازل شوند [ و گویند]

[از ناگواری‌هایی که در پیش رو دارید] مترسید و اندوهگین مباشید و شما را مژده باد به بهشتی که بدان وعده داده می‌شدید. ما [فرشتگان] در زندگی این جهان و در آخرت، دوستان شما هستیم. و در آنجا برای شما هر چه بخواهید و آنچه طلب کنید وجود دارد، که پیشکشی از نزد [پروردگارِ] آمرزگار مهربان است.»

سوره فُصِّلَت(حم، سجده)(۴۱)، آیه‌ی ۳۲-۳۰

همینطور در سوره احقاف(۴۶)، آیه‌ی ۱۳ آورده شده:

«إِنَّ الَّذِينَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلَا هُمْ يَحْزَنُونَ.»(١٣)

«بی گَمان کسانی كه گفتند: پروردگار ما خداوند است، آن‌گاه [ بر آن] ایستادگی کردند، نه بيمى بر آنها است و نه اندوهگين ‌شوند.»

(ترجمه روشنگر قرآن کریم، آقای کریم زمانی)

در این دو سوره به واژه‌های استقامت ورزیدن و ایستادگی کردن اشاره شده است. این دو واژه به چه معناست؟

- استقامت یعنی از سختی های راه و باختنِ همانیدگی‌ها نترسیدن و اندوهگین نشدن. مقامِ استقامت، مقامِ صدّیقّین است یعنی کسانیکه با صدق و راستی می خواهند از وجودِ توهمیِ منِ ذهنی رها شوند و عملِ تسلیم و فضاگشایی را آنقدر ادامه می دهند تا گوهر حضورشان به دریایِ یکتایی متصل شود.

همانند آن مرد و زن عرب که می خواستند، کوزه ای از آبِ باران را به عنوانِ هدیه، نزدِ خلیفه ببرند و از آن خیلی مراقبت کردند تا به زمین نیفتد و نشکند، در نهایت آن را سالم به خلیفه رساندند. منظور از آبِ باران، آبِ هوشیاری است که درونِ هر انسانی می باشد ولی در ابتدا قدرتِ فضاگشایی‌اش اندک است به همین جهت به کوزه تشبیه شده.

پس سبو برداشت آن مردِ عرب

در سفر شد، می‌کشید این روز و شب

بر سبو لرزان بُد از آفاتِ دهر

هم کشیدش از بیابان تا به شهر

زن مُصَلّا* باز کرده از نیاز

ربِّ سلّمْ وِرْد کرده در نماز

که نگه دار آبِ ما را از خَسان**

یا رب آن گوهر بدان دریا رسان

مولوی، مثنوی، دفتر اول، ابیات ۲۷۲۹ تا ۲۷۳۲

*مُصَلّا: به معنای جا‌نماز است.

**خَسان: فرومایگان، زبونان.

- استقامت یعنی برای کسبِ دانشِ معنوی متعهدانه تلاش کنی و زحمت بکشی تا بتوانی بر مرکوبِ علمِ تحقیقی سوار شوی، چون منِ ذهنی به دنبالِ علومِ تقلیدیست و می خواهد از دیگران تقلید کند. همینکه بر اسبِ علم سوار شوی، بعد از آن علم تو را می برد و از فوایدش بهره مند می‌کند.

هین مَکَش بهرِ هوا آن بارِ علم

تا شوی راکب تو بر رهوارِ علم

تا که بر رهوارِ علم آیی سوار

بعد از آن افتد تو را از دوش، بار

مولوی، مثنوی، دفتر اول، ابیات ۳۴۵۱ و ۳۴۵۲ - برنامه ۳۷۱ گنج حضور

- استقامت یعنی با یکی دو بار فضاگشایی نگویی من به بی نهایت خدا زنده شدم و کار را رها کنی و خودت را بی نیاز از زندگی بدانی، بلکه باز هم ادامه دهی تا حالِ خوبت که شبیه به برق است و سریع رد میشود در تو مستقر شده و به مقام تبدیل گردد، پس از آن نیز در هیچ مقامی توقف نکنی و بالاتر روی.

هست بسیار اهلِ حال از صوفیان

نادِر است اهلِ مقام اندر میان

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۱۴۳۸

- استقامت یعنی روز به روز طلب زنده شدن به زندگی در تو بیشتر شود و مشتاق باشی تا از خویِ بدِ منِ ذهنی رها شوی و به فضایِ گشوده‌شده‌ی این لحظه بیایی که صراطِ مستقیم همین است.

اُدخُلی تو فی عِبادی یافتی

اُدخُلی فی جَنَّتی در‌یافتی

اِهدِنا گفتی صِراطَ الْمُسْتَقیم

دستِ تو بِگْرفت و بُردت تا نَعیم

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، ابیات ۳۴۱۸ و ۳۴۲۰

- استقامت یعنی با تمامِ وجود از امکاناتی که زندگی در اختیارت گذاشته استفاده کنی و آنها را در جهتِ درست و سازنده بکار بگیری چراکه تمامِ آنها برای غرض و منظوری آفریده شده، گویی زندگی به انسان می‌گوید: با عقلی که به شما بخشیدم، پایانِ کارتان را ببینید و وقت را تلف نکنید.

خواجه چون بیلی به دستِ بنده داد

بی زبان معلوم شد او را مراد

دست، همچون بیل اشارت‌هایِ اوست

آخِر‌اندیشی، عبارت‌هایِ اوست

مولوی، مثنوی، دفتر اول، ابیات ۹۳۲ و ۹۳۳

وقتی اشارت ها و ارتعاشاتِ زندگی را از جان و دل می‌پذیری و آنها را بکار می‌بندی، خداوند نیز به پاداشِ این سعی و تلاش، بارِ زحمت را از دوشت برمیدارد و چشمِ عدم‌بین و گوشِ سکوت‌شنو به تو می‌بخشد.

چون اشارت‌هاش را بر جان نهی

در وفایِ آن اشارت، جان دهی

بس اشارت‌هایِ اسرارت دهد

بار بَر‌دارد، ز تو کارَت دهد

مولوی، مثنوی، دفتر اول، ابیات ۹۳۴ و ۹۳۵

- استقامت یعنی دائماً ناظرِ ذهنت باشی تا مرکزت از غیرِ خدا خالی باشد و از خدا غیرِ خودش را طلب نکنی، چه خواستن های دنیایی و چه خواستن های معنوی.

ز هر دو عالم پهلویِ خود تهی کردم

چو هی نشسته به پهلوی لامِ الّلهم

مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۷۲۸ - برنامه ۴۶۹ گنج حضور

پس، از مولانا یاد می‌گیریم که وسطِ راه جایِ توقف نیست،‌ و می بایست اندک فضای باز شده‌ی درون را به بینهایت زندگی متصل کرد، آن موقع هست که می‌توان زیرِ سایه‌ی درختِ زندگی راحت و آسوده بود.

زیرِ سایه‌‌ی این درختم، مستِ ناز

هین بیندازید پاها را دراز

پای‌هایِ پُر عَنا از راهِ دین

بر کنار و دستِ حُوران خالدین

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، ابیات ۴۱۸۴ و ۴۱۸۵

اما آنچه انسان را در راهِ بازگشت به فضایِ یکتایی حمایت می‌کند تا گامهایش نلغزد و به دامِ منِ ذهنی نیوفتد، جذبه و عنایتِ خودِ زندگی و نَفَس‌های سَحَرخیزان است. همینطور باشندگانی که هر لحظه از سویِ زندگی با الهام و دعایِ خیرشان به سمتِ انسان می‌آیند تا او را در این راه یاری دهند.

وقتِ تحلیلِ نماز* ای بانمک

زآن سلام آورد باید بر مَلَک

که ز الهام و دعای خوبتان

اختیارِ این نمازم شد روان

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، ابیات ۲۹۸۶ و ۲۹۸۷

* تحلیلِ نماز به معنای سلامِ نماز است.

با سپاس فراوان

سمانه-تهران

دسته کلید مولانا:

مولانای جان و پیر خرد که افتخار ایرانیان است، مثل پدری برای فرزندانش از خزانۀ گنج دسته کلیدی به امانت گذاشته است، باشد که ما فرزندان صالحی باشیم و از این کلیدها برای درهای بسته ای که هرگز تا کنون نگشوده ایم با لیاقت تمام استفاده کنیم.

بی کلید این در گشادن راه نیست

بی طلب، نان سنّت اللّه نیست

دفتر پنجم، مثنوی، بیت ۲۳۸۷

از هزاران کلید خزانۀ گنج حضور «۲۵» کلید را نام می برم.

۱_ کلید الست: وقتی ما به عنوان هوشیاری به این جهان آمدیم و به زندگی بلی گفتیم، یعنی از جنس زندگی شدیم و همیشه باید به عهد الست وفا کنیم ولی ما وفا نکردیم و با من ذهنی به خود جفا کردیم و با چیزهای دنیا همانیده شدیم.

الست گفتیم از غیب و تو بلی گفتی

چه شد بلی تو، چون غیب را عیان کردیم

۲_ کلید قضا و کن فکان:

اگر قضا و کن فکان اتفاقاتی را برای ما پیش می آورد، همان اتفاقات است که با نظم و طرح الهی می خواهد ما را به جان زندۀ زندگی بیدار کند.

گر قضا صد بار قصد جان کند

هم قضا جانت دهد، درمان کند

دفتر اول، مثنوی، بیت۱۲۵۹

۳_ کلید جفّ الْقَلم و رَیبُ الْمَنون :

معنی جف القلم این است که قلم خدا به اندازۀ فعل ما می نویسد، وقتی فضا باز می کنیم قلم خدا خوش می نویسد وقتی فضا را می بندیم و منقبض می شویم قلم زندگی خشک می شود.

فعل توست این غصه های دم به دم

این بوَد معنی قَد جَفّ الْقلم

دفتر پنجم، مثنوی، بیت ۳۱۸۲

۴_ کلید تسلیم و فضاگشایی:

موتور من ذهنی برای خواستن و کسب هر چه بیشتر کار می کند و در آخر سرخورده می شود و آنقدر درد می کشد تا بفهمد بهترین عمل و کسب، تسلیم و توکل به خداست.

نیست کسبی از توکل خوبتر

چیست از تسلیم خود محبوبتر؟

دفتر اول، مثنوی، بیت ۹۱۶

۵_ کلید انصتوا و خاموش باشید:

وقتی خاموش می شویم، فضای درون ما باز می شود و پاداش زندگی با چهار برکت امنیت، قدرت، خرد و هدایت به ما می رسد.

انصتوا بپذیر تا بر جان تو

آید از جانان، جزای انصتوا

دفتر سوم بیت ۲۷۲۶

۶_ کلید کرّمنا و فراوانی خدا:

ما گرامی داشت خدا هستیم و با فراوانی اندیشی از جنس زندگی می شویم.

هر چه خواهندت بده مندیش از آن

داد یزدان را تو بیش از بیش دان

دفتر پنجم، مثنوی، بیت ۲۷۹۰

۷_ کلید صبر و درد هوشیارانه:

ما درد می کشیم چون من ذهنی داریم، من ذهنی بزرگترین دشمن ماست، با صبر این درد را به درد هوشیارانه تبدیل کنیم تا پیغام و درس آن را بگیریم.

ای برادر صبر کن بر دردِ نیش

تا رَهی از نیش نفس گَبر خویش

دفتر دوم، مثنوی، بیت ۳۱۴۶

۸_ کلید شُکر:

اگر با مرکز عدم و بدون نیازهای روانشناختی شُکر کنیم، شیرینی و شکر زندگی در فضاگشایی هر لحظه به ما می رسد.

شیرین چو شِکر تو باش شاکر

شاکر هر دم شِکر ستاند

غزل ۷۱۲ ، دیوان شمس

۹_ کلید پرهیز:

مولانا اصلی ترین دارو را پرهیز از همانیدگی با چیزهای دنیا شناخته و فرموده است: پرهیز کن و قوّت جانت را ببین.

احتما اصل دوا آمد یقین

احتما کن قوّت جان را ببین

دفتر اول، مثنوی، بیت ۲۹۱۱

۱۰_ کلید طلب:

 طلب زنده شدن به خدا بزرگترین نعمتی ست که در جان خود داریم و باید آن را مثل گروگانی حفظ کنیم تا به معشوق و مطلوبمان برسیم.

این طلب در تو گروگان خداست

زان که هر طالب به مطلوبی سزاست

دفتر پنجم، مثنوی، بیت ۱۷۳۵

۱۱_ کلید قانون جبران:

در مجلس دنیا با گستاخی و زرنگی من ذهنی به فکر اینکه بیشتر جمع کنیم نباشیم، برای آنچه داریم شکرگزار باشیم و قانون جبران را رعایت کنیم وگرنه زندگی همۀ انها را با درد از ما پس می گیرد.

خیره میا خیره مرو جانب بازار جهان

زان که در این بیع و شَری این ندهی، آن نبری

غزل ۲۴۵۵ ، دیوان شمس

۱۲_ کلید کاشتن تخم صدق:

اگر در فکر و عمل ما صداقت نباشد از طرف خدا مورد فراموشی قرار می گیریم و هر کاری کنیم بادام پوک کاشتن است.

چون نبودش تخم صدقی کاشته

حق بَرو نِسیان آن بگماشته

دفتر ششم، مثنوی، بیت ۲۵۵

۱۳_کلید آشتی و رضایت:

هر لحظه اتفاقات را بپذیریم و شُکر کنیم تا مورد بخشش و عنایت خدا قرار بگیریم.

هزار ابر عنایت بر آسمان رضاست

اگر ببارم از آن ابر بر سرت بارم

غزل ۱۷۲۳ ، دیوان شمس

۱۴_ کلید خدمت در راه خدا:

ما شاگرد مولانا هستیم که کمر به خدمت دلها بست و با چراغ خردش به دلها نور بخشید، ما با کار روی خودمان و اینکه دیگران را به واکنش وادار نکنیم، بهترین خدمت را می کنیم.

کمر به خدمت دلها ببند چاکروار

که برگشاید در تو طریق اسراری

غزل ۳۱۰۴ ، دیوان شمس

۱۵_ کلید کشتن نفس:

نفسی که روحمان را اسیر کرده ست زودتر بکشیم تا جان ما به زندگی زنده شود.

گاو نفس خویش را زوتر بکش

تا شود روح خفی زنده و بهُش

دفتر دوم، مثنوی، بیت ۱۴۴۹

۱۶_ کلید توبۀ واقعی:

ما در توبه و بازگشت از همانیدگیها سست عمل می کنیم، خدا می گوید: ردُالعادو، کار توست، یعنی ما توبه می کنیم ولی دوباره به سوی دنیا و جذب همانیدگیها می شویم و توبه مان را می شکنیم.

گویدش: رُدُالعادو کار توست

ای تو اندر توبه و میثاق سست

دفتر سوم، مثنوی، بیت ۳۱۵۸

۱۷_ کلید یاد خدا:

هر جا هستید رو به سوی او کنید زیرا خدا ما را تنها از این کار نهی نکرده است.

حَیْثُ ما کُنتُم فَوّلوا وَجْهَکُم

نَحوَهُ هذَا الذی لَم یَنْهَکُم

دفتر دوم، مثنوی، بیت ۳۷۴۵

۱۸_ کلید یقین به آموزش مولانا:

به آسیاب مولانا اعتماد کنیم و به آسیاب دیگری نرویم زیرا این تنها آسیابی ست که همیشه پر از آب است و گندمهای همانیدگی ما را آرد می کند.

گرت نبوَد شبی نوبت، مَبَر گندم از این طاحون

که بسیار آسیا بینی، که نبوَد جوی او جاری

غزل ۲۵۰۲ ، دیوان شمس

۱۹_ کلید اتفاقات جدی نیستند بلکه فضایی که درونمان باز می کنیم و اتفاقات را مثل یک بازی می بینیم، جدی است:

یار در آخر زمان کرد طرب سازیی

باطن او جد جد، ظاهر او بازیی

غزل ۳۰۱۳ ، دیوان شمس

۲۰_ کلید ادب داشتن:

درسته که ما نازنین و اشرف مخلوقات هستیم، ولی اگر من ذهنی را ادامه دهیم بی ادبی کردیم، آنگاه زندگی ما را در تَکِ هفتم زمین، یعنی پست ترین جای دنیا قرار می دهد.

نازنینی تو ولی در حد خویش

الله الله پا مَنه از حد بیش

گر زَنی بر نازنین تر از خودت

در تَکِ هفتم زمین زیر آرَدَت

دفتر اول، مثنوی، بیت ۳۳۰۵

۲۱_ کلید نمی‌دانم:

مثل فرشته ها بگوییم: خدایا من هیچ نمی‌دانم و با من ذهنی حرف نزنیم تا خدای دانا دست شما را بگیرد.

چون ملائک‌ گوی: لا علمَ لَنا

تا بگیرد دست تو عَلَمْتَنا

دفتر سوم، مثنوی، بیت ۱۱۳۰

۲۲_ کلید اقرار به نقص ها و همانیدگیمان:

کافیست اقرار کنیم: خدایا کمکم کن، من، من ذهنی دارم و با ترس ها و دردهایم همانیده ام، آنگاه فضای درون باز می شود و باد بهاری با خرد زندگی به جان ما می وزد.

چیست این باد خزانی، آن دم انکار تو

چیست آن باد بهاری، آن دم اقرار من

غزل ۱۹۴۵ ، دیوان شمس

۲۳_ کلید شناسایی جبر من ذهنی:

اگر بدون صبر و شکر باشیم به جبر من ذهنی دچار می شویم و آنقدر می رنجیم و می رنجانیم که در آخر بمیریم.

هر که ماند از کاهلی بی شکر و صبر

او همین داند که گیرد پای جبر

هر که جبر آورد خود رنجور کرد

تا همان رنجوریش در گور کرد

دفتر اول، مثنوی، بیت ۱۰۶۸ و ۱۰۶۹

۲۴_ کلید انبساط:

هر چقدر انبساط داشته باشیم، فضا باز می شود و هر چقدر منقبض باشیم فضا بسته می شود و درهای بستۀ زندگی ما هرگز باز نمی شوند و همچنان درد می کشیم.

حکم حق گسترد بهر ما بساط

که بگویید: از طریق انبساط

دفتر اول، مثنوی، بیت ۲۶۸۳

۲۵_ کلید همنشینی با بزرگان:

ما از قرین خود تاثیر می گیریم، پس با بزرگان همنشینی کنیم.

از قرین بی قول و گفتگوی او

خو بدزدد دل نهان از خوی او

دفتر پنجم، مثنوی، بیت ۲۶۳۶

هر که خواهد همنشینی خدا

تا نشیند در حضور اولیا

هر که را دیو از کریمان وا بَرد

بی کَسَش یابد سرش را او خورَد

دفتر دوم، مثنوی، بیت ۲۱۶۳_۲۱۶۵

و در آخر مولانا در عجب است و می گوید:

این عجب که جان به زندان اندر است

وانگهی مفتاح زندانش به دست

دفتر چهارم، مثنوی، بیت ۲۰۳۴

این عجیب است که بشر می بیند که هوشیاریش در زندان ذهن است و کلید هم دست خودش است ولی چون طلب ندارد، در زندان را نمی گشاید .

با سپاس از برنامه گنج حضور و همیاران گرامی

‌دیبا از کرج

نمی‌دانم‌های خود:

در برنامه‌ی ۹۰۲ آقای شهبازی فرمودند که اقرار به نقص یعنی آینه.

از بزرگترین افتخاراتی که نصیبم شد، همین بود که کسانی در این زندگی‌ خاکی آگاهم کردند که «نمی‌دانم»!

یک‌بار به طور واقعی گفتم نمی‌دانم. آنهم موقعی بود که آقای شهبازی فرمودند که آیاتِ قرآن را چون مولانا آورده ما هم باید بخوانیم. منی که فاصله‌ام با دین و قرآن و کلاً معنویات، فاصله‌ی مغرب تا مشرق بود، یکهو گفتم: چشم.

خدا امتحاناتش را شروع کرد. پشت سرِ هم تجدیدی پشت تجدیدی. ولی باز قوی‌تر پا می‌شدم. می‌گفتم: می‌کِشم این غم را؛ تا قیامت می‌کِشم، ای دوست.

آقای شهبازی، شما درسِ قرآن ندادید، ولی من از آموزش‌های شما از قرآن درس گرفتم. جواب‌هایی گرفتم که سوالاتش را نمی‌دانستم. نرم شدم. رها شدم از ستیزه با بزرگان و خدا و هرچه که به دین و خدا و کلاً معنویت راه داشت. مواردِ بسیار زیادی را می‌توانم نام ببرم، ولی مهمترین‌اش آشتی با مفاهیمِ دینی و عرفانی و معنوی بود که بسیار و بسیار کمکم کرد.

همه‌ی این حرفهایی که اینجا می‌زنم برای این است که بگویم من نمی‌خواهم فراموش کنم که:

ناسپاسی و فراموشی تو

یاد ناورد آن عسل‌نوشیِ تو

لاجَرم آن راه بر تو بسته شد

چون دل اهل دل از تو خسته شد

زودشان در یاب و استغفار کن

همچو ابری گریه‌های زار کن

- مولوی، مثنوی، دفتر سوم، ابیات ۳۱۰ تا ۳۱۲

یادمه ۳ صبح از دانشگاه به سمتِ خانه‌ می‌آمدم و مسیر نیم ساعته‌ی دانشگاه تا خانه را پیاده در سرمای ۲۰ درجه زیر صفر، تا ساق در برف، می‌رفتم و زار زار همچو ابر می‌گریستم. حقا که:

از دل و از دیده‌ات بس خون رَود

تا ز تو این مُعجبی بیرون رود

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۱۹

فراموش نمی‌کنم که چه جورها که کشیدم، شاید بویی از عشق را بشنوم.

بعد از تقریباً ۳ سال، به خود شدم که بازگردم و خودم را مرور کنم. متنی که آن زمان با درس‌گیری از خانم‌ها بهار و زهرا سلامتی ِعزیز، و پهلوانی و شجاعت این شیرزنان، نوشتم را بازگو می‌کنم.

هم هویت شدگی هایم را به قلم در میاورم:

۱. نیما نیاز به توجه و خودنمایی دارد.

٢. نیما مریضِ روانی است و از اینکه خود را معشوق دیگران کند، لذت می‌برد.

۳. نیما از توهم زدن و خود را اسیر فکر کردن و در هپروت رفتن لذت می‌برد.

۴. نیما بسیار ترسو است.

۵. نیما با جنس مخالف و سکس هم‌هویت است.

۶. نیما دانای کل است و دائم بلند می‌شود و صلاح خود را می‌داند.

۷. نیما با خارج از کشور بودن هم‌هویت است و از از دست دادن موقعیت کنونی‌اش هراس دارد.

۸ .نیما پلید است و چیزهای خوب را برای دیگران نمی‌خواهد.

۹. نیما قدرنشناس است.

۱۰. نیما خسیس و تنگ‌نظر است.

۱۱. نیما متوقع است.

۱۲. نیما زرنگ است.

۱۳. نیما چشم‌چران است.

۱۴. نیما دروغگو است.

۱۵. نیما از وقوع اتفاقات بد برای دیگران خوشحال می‌شود.

۱۶. نیما نژادپرست است.

۱۷. نیما از خود بزرگ‌بینی لذت می‌برد.

۱۸. نیما حسود است.

۱۹. نیما مظلوم نمای دورو است.

۲۰. نیما لاف زنِ راه حضور است.

 ۲۱ .نیما فلسفی منطقی مستهان است.

۲۲. نیما عیب‌بین است.

۲۳. نیما خود کوچک‌بینِ ضعیف است.

۲۴. نیما خود را با دیگران مقایسه می‌کند.

۲۵. نیما بی‌حیا است.

۲۶. نیما وقت‌نشناس است.

۲۷. نیما به‌دردنخور است.

۲۸. نیما جاذبِ انرژی‌های منفی است.

۲۹. نیما ارزشی برای موجوداتِ زنده قائل نیست.

۳۰. نیما زشت‌صورتِ زشت‌سیرت است.

۳۱. نیما دنبال تایید و آفرین از دیگران به منزله‌ی نوشتنِ این لیست است.

۳۲. نیما فضول است.

۳۳. نیما دغّال و حیله‌گر است.

۳۴. نیما عیب‌های خود را در دیگران می‌بیند.

۳۵. نیما پرسشگرِ وقیح است.

۳۶. نیما احمق است و اشتباهات خود را دائم تکرار می‌کند.

۳۷. نیما عاشقِ مخدّرات است.

۳۸. نیما از زیرِ کار دررو است.

۳۹. نیما بی‌ملاحظه است.

۴۰. نیما دنبالِ غلط‌گیری املایی از دیگران است.

۴۱. نیما عاشقِ نصیحت است.

۴۲. نیما دعاهای بیهوده می‌کند.

۴۳. نیما با پول هم‌هویت است.

۴۴. نیما از خدا و زندگی و همه‌چیز و همه‌کس طلبکار است.

۴۵. نیما می‌خواهد ملّت و مردم از نوشتنِ لیست او یاد بگیرند.

۴۶. نیما دُردانه و عزیزِ عالم است.

۴۷. نیما مدعیِ حضور است.

۴۸. نیما ادای تسلیم در می‌آورد.

۴۹. نیما بددهن و یاوه‌گو است.

۵۰. نیما خشمگین است.

۵۱. نیما صبور نیست.

۵۲. نیما درباره‌ی همه‌چیز و همه‌کس قضاوت می‌کند.

۵۳. نیما همیشه حق با خودش است.

۵۴. نیما فقط به دنبال ادامه دادن این لیست است تا خودی نشان دهد.

۵۵. نیما یک هرزه است.

۵۶. نیما دنبال موش‌مردگی است.

۵۷. نیما از دینداری و ایمان بیزار است.

۵۸. نیما با دانشِ خود هم‌هویت است.

۵۹. نیما یک مسخره کن قَهّار است.

۶۰. نیما قانونِ جبران را دور می‌زند.

۶۱. نیما از شاگرد بودن واهمه دارد و همیشه استاد است.

۶۲. نیما با تیپ و هیکل و قیافه و ریش و سبیل و مویِ بلند هم‌هویت است.

۶۳. نیما از این که دختران زیادی او را دوست داشته باشند، ارضا می‌شود.

۶۴. نیما می‌خواهد دیگران از او یاد بگیرند و در زندگی خودشان از تجربیاتش استفاده کنند و از این فکر ارضا می‌شود.

۶۵. نیما تنبل و بیعار است.

۶۶. نیما هیچ کاری را محضِ رضای خدا انجام نمی‌دهد.

۶۷. نیما از گفتنِ اینکه به من استاد نگویید و از من تعریف نکنید، لذت می‌برد، چون او ادای متواضع بودن را در می‌آورد و او یک دوروی کثیف است.

۶۸. نیما از اینکه در کانال پیامهای معنوی شناخته شود احساسِ شعف می‌کند.

۶۹. نیما با ساختنِ   فکر های موهومی (مثل نجات انسانها،کمک کردن در شرایط خاص و...) در ذهن خود به هپروت می‌رود و این برای او به منزله‌ی دراگ و مواد مخدر است.

۷۰. نیما با سَبکِ موزیکی که گوش می‌دهد هم‌هویت است و جُز این را به شمار نمی‌آورد.

۷۱. نیما آیات قرآن، احادیث و هرگونه چیزی که به دین و مذهب مربوط است را پشیزی به ارزش نمی‌شمارد.

۷۲. نیما مرد بودن را از جنس مونث برتر می‌داند.

۷۳. نیما مفت‌خور است.

۷۴. نیما بی‌مسوولیت است.

۷۵. نیما تقصیر را به گردنِ دیگران می‌اندازد.

۷۶. نیما دائما نگران است.

۷۷. نیما شکّاک است.

۷۸. نیما یقین ندارد.

۷۹. نیما کافر است.

۸۰. نیما از اینکه این لیست به ضررش تمام شود می‌ترسد.

۸۱. نیما به عقیده‌ی دیگران احترام نمی‌گذارد.

۸۲. نیما شاکر نیست.

۸۳. نیما معذرت‌خواهی نمی‌کند.

۸۴. نیما لیست خود را با لیست خانم بهار مقایسه می‌کند.

۸۵. نیما سراسر ایراد است که هنوز خودش نمی‌داند.

۸۶. نیما ادعای اطاعت دارد، ولی نظر خودش را دخیل می‌دهد.

۸۷. نیما حتی به اندازه‌ی سگ وفا ندارد و دائم یادش می‌رود که اوّل‌ بار از کجا استخوان خورده و قدردان مولانا و گنج حضور و استاد مقرب نیست.

۸۸. نیما مثل گاو می‌خورد و جوع‌البقر دارد.

۸۹. نیما می‌خواهد که آقای شهبازی برایش دست بزند.

۹۰. نیما توکل ندارد و اتفاقات و وقایع را در سرش پیش‌بینی می‌کند.

۹۱. نیما با اینکه هیپی‌وار زندگی کند و ظاهرش ساده باشد و انگار نه انگار همانیده است.

۹۲. نیما فکر می‌کند که خری است برای خودش، اما نمی‌داند که هیچ خری نیست.

۹۳. نیما در کارهایی که به او مربوط نیست دخالت می‌کند.

۹۴. نیما دائماً گول ذهنش را می‌خورد.

۹۵. نیما شهوتِ خواب دارد.

۹۶. نیما شکر و صبر دائم یادش می‌رود.

۹۷. نیما قدردانِ پدر و مادرش به اندازه‌ی کافی نیست.

۹۸. نیما می‌خواهد به زور این لیست را به صد برساند.

ولی من می‌دانم که نیما نیستم و من امتدادِ او هستم. میدانم که گوی خدا هستم و در چوگان او می‌دوم و او نیز در پی من می‌دود ،گرچه که مرا می‌دواند. نقص دارم، چون «من» دارم. ولی بارها تجربه کردم که نقصم را دیدم و خدا کادو را باز کرد و گفت: برقص و بخند و عشق کن که این شبِ دنیا، شب جشن و سرورت است.

اقرار به نقص کردنم سبب شد که ببینم آنچه که نیستم، توسط آنچه که واقعاً هست.

می‌مالم این دو چشم که خواب است یا خیال

باور نمی‌کنم عجب ای دوست کاین منم

آری منم، ولیک بُرون رفته از منی

چون ماه نو ز بدر تو باریک می‌تنم

- مولوی، دیوان شمس، غزل شماره‌ی ۱۷۰۸

می‌دانم که شناسایی برابر با آزادی است.

خواندنِ این نامه‌ام سبب شد که آینه‌ی یوسف، جمال را به من نشان دهد.

ای نسخه‌ی نامه‌ی الهی که تویی

وی آینه‌ی جمالِ شاهی که تویی

بیرون ز تو نیست هرچه در عالم هست

در خود بطلب هرآنچه خواهی که تویی

- مولوی، دیوان شمس، رباعی شماره‌ی ۱۷۵۹

کافر نمیشوم هرگز،  زیرا به نمی‌دانم‌های خود ایمان دارم...

با عشق و احترام.

- نیما از کانادا

چشمها را باید شست

چشمها را باید شست. جور دیگر باید دید. با خواندن غزل ۴۸۳ به یاد این دو جمله از سهراب سپهری افتادم. در این غزل که در برنامه‌ی ۹۰۰ گنج حضور تفسیر شد مولانا تابلوی عظیمی ‌را ترسیم می‌‌کند.به ما می‌‌گوید هیچ راهی ‌نداری بجز رها کردنِ منِ ذهنی و بازگشت به اصلت‌، باید جور دیگری ببینی ‌و تاکید روی کلمه‌ی باید است. باید این کار را کنی‌ وگرنه بد‌بخت خواهی‌ شد.

سه بیت اول کلیدی است و به ما نشان می‌دهد که در منِ ذهنی ‌چه‌جور باشنده‌ای هستیم.

هرآنکه از سببِ وحشتِ غمی تنهاست

بدان که خَصمِ دلست و مراقبِ تن‌هاست

به چنگ و تَنْتَنِ این تن نهاده‌ای گوشی

تنِ تو توده‌ی خاکست و دمدمه‌ش چو هواست

هوایِ نَفْسِ تو همچون هوایِ گردانگیز

عدوِّ دیده و بینایی‌َست و خصمِ ضیاست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

در این ابیات مفهوم دشمن سه بار می‌آید. خصمِ دل یعنی ‌دشمن دل، عدو دیده و بینایی یعنی ‌دشمنِ دیده و بینایی و خصمِ ضیا یعنی ‌دشمنِ روشنایی.

می‌گوید انسانی‌که غمگین است یعنی‌ به سببی‌که ذهنش نشان می‌دهد دچارِ وحشتِ غمی شده، بدان که اینچنین انسانی دشمنِ بینایی و روشنی است. تاکید روی کلمه‌ی دشمن بسیار بیدار‌کننده می‌باشد. مولانا نمی‌گوید او بینا نیست بلکه می‌گوید او دشمنِ بینایی و دشمنِ دلِ حقیقی‌ِ انسان است، او دشمن زندگی ‌است.

 به چنگ و تَنْتَنِ این تن نهاده‌ای گوشی: می‌گوید که در این حالت که به منِ ذهنی ‌رفتی‌ و به دلیلی‌ غمگین شدی گوشت را گذاشتی روی حرف‌های پی در پی تن یعنی ‌منِ ذهنی‌.تو داری با همه‌ی قوه‌ی شنواییت به حرفهای پشتِ سرِ همِ یک باشنده‌ی توهمی‌ گوش می‌کنی.

تاکید روی اینکه منِ ذهنی ‌دشمنِ نور و بینایی است هشدار می‌دهد که او را دستِ کم نگیر، او حقیقتاً خطرناک است. منِ ذهنی ‌هزاران هزار سال است که خودش را نگه داشته با اینکه پیامبران و انسانهای زنده به زندگی مثل مولانا تلاش کرده‌ا‌ند که انسان را بیدار کنند. منِ ذهنی‌در طول تاریخ این همه درد، خونریزی و ستیزه ایجاد کرده و هنوز هم هست، هنوز هم جامعه‌ی بشری را تا حد زیادی هدایت می‌کند .انسان با دید منِ ذهنی‌ حتی طبیعت به این زیبایی را خراب کرده. و این منِ ذهنی‌ِ هزاران ساله شعبه‌اش در درونی‌ترین هسته‌ی مرکزیِ تک به تکِ ما انسانها است. از آنجا است که این همه غم، درد، ترس و نگرانی، بی‌خردی و کار‌افزایی در زندگی‌ِ شخصی‌ِ ما ایجاد شده.

پس یک پیغامِ بیدار کننده‌ی این ابیات دست‌کم نگرفتن خطر منِ ذهنی‌است.

نَفْس، اژدرهاست با صد زُور و فَن

رویِ شیخ او را زُمُرُّد دیده کَن

- مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۵۴۸

جدی گرفتنِ پدیده‌ی منِ ذهنی‌به این معنی‌نیست که بترسیم و ناامید شویم بلکه دقیقاً برعکس. باید خودمان را شاد کنیم، شکرگذار نوری باشیم که فضاگشایی به ما می‌رساند و با هر روز کار کردن روی خود وسیع‌تر می‌شود. منِ ذهنی‌شدیداً تلاش می‌کند که ما را از راهِ معنوی باز دارد. این منِ ذهنی‌است که وانمود می‌کند وقت به اندازه‌ی کافی‌نداری که ابیات را تکرار کنی‌، این منِ ذهنی ‌است که به جای استفاده از شفابخشیِ عارفان به آنها ایراد می‌گیرد و استادان معنوی را قضاوت می‌کند. جدی گرفتنِ خطرِ منِ ذهنی‌ یعنی ‌عمیقاً متقاعد شویم که این «خود»‌ی که در ذهن ساختیم و عینک‌هایش حقیقتاً به دردِ ما نمی‌خورد و حتی در امور مادی این جهان به کار نمی‌آید و محصولش تنها درد خواهد بود.

ناامید نشدن و لزوم اشتیاق در ادامه دادن کارِ معنوی را مولانا به زیبایی در دفتر اول، بیت ۳۲۵۲ بیان می‌کند:

نی مشو نومید، خود را شاد کن

پیشِ آن فریادرس، فریاد کن

کِایْ مُحِبِّ عفو، از ما عفو کُن

ای طبیبِ رنجِ ناسورِ کُهُن

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۲

در مصرع آخر مولانا منِ ذهنی‌ را رنجِ ناسورِ کهن یعنی‌ یک دردِ چرکین و کهنه و زندگی‌ را طبیب این درد مینامد.

پس از این مقدمه مولانا در ادامه‌ی غزل ۴۸۳ زشتیِ زندگی ‌در منِ ذهنی‌ را به تصویر میکشد و قعر این زشتی را نشانمان می‌دهد. می‌گوید آیا می‌خواهی ‌مثل مگسی باشی‌که اگر توی عسل یعنی در‌ شیرینترین وضعیت‌های بیرونی بیفتد عاقبت درد میکشد و وقتی ‌از توی آن عسل بیرونش می‌اندازند باز هم درد میکشد؟

به ما گوشزد می‌کند که عهد و توبه‌ی تو در منِ ذهنی ‌مثل چراغی است که با هر بادِ نامساعدی فوراً خاموش می‌شود. تو عهد می‌بندی که فضاگشایی کنی‌ ولی‌ تا اتفاقی‌ به صورت چالش سرِ راحت می‌آید فضا را میبندی و از الگو‌های قدیمی‌ استفاده میکنی‌.

می‌گوید در نابیناییِ درونت زندانی هستی‌. زندگی کردن در یک «خود» تجسمی مانع زنده شدنِ تو به حقیقت وجودیت است. در منِ ذهنی‌ به جای سرمه، خاک به چشمت میزنی‌ و گمان می‌بری که خاک چشمِ تو را بینا می‌کند.خاک معادل جسمهای آفل این جهان است که من ذهنی آرامش و شادی را در داشتن آنها تجسم می‌کند.

 در مرحله بعدی غزل مولانا هشدار دادنِ خودش را شدیدتر می‌کند.نماد‌گونه می‌گوید حضرتِ نوح دعا کرده که کافری در روی زمین نماند و دعای آن حضرت مستجاب میشود. منِ ذهنی‌ را یک کشتی مینامد که «زشتْ‌صنعت و مبغوضْ‌گوهر و رسواست» و همیشه در طوفان غرق می‌شود. عشق و کرمِ زندگی ‌به او ‌نمیرسد، او باید غرق شود و از بین برود.

در ادامه‌ی غزل مولانا لحنِ خود را با ما باز هم شدید‌تر می‌‌کند و گویی با مهربانی فریاد میزند سر ما که بیدار شو، دارم به تو اخطار می‌دهم، ۹۰۰ برنامه‌ی گنجِ حضور اجرا شده تو دیگه همه چیز را میدانی، از این به بعد دیگر خود دانی اگر منِ ذهنی‌ را انتخاب کنی‌.

قَفا همی‌خور و اندر مکش کَلا گردن

چنان گلو که تو داری سزای صَفع و قَفاست

گلو گشاده چو فَرجِ فراخِ ماده‌‌خران

که … خر نرهد زو چو پیشِ او برخاست

بخور تو ای سگِ گَرگین شِکَنبه و سرگین

شِکَنبه و دهنِ سگ، بلی سزا به سزاست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

منِ ذهنی‌ را در بیتِ آخر به دهن یک سگ بیمار و ولگرد تشبیه می‌کند که سزایش خوردن مدفوع و شکنبه‌ی حیواناتِ مرده است.

بعد از این فشار و اخطار دادن به نظر می‌آید که مولانا در ادامه‌ی غزل می‌گوید: خوب حالا که بیدار شدی دیگه ناراحت نباش، اشکهایت را پاک کن که من با تو هنوز بسیار مهربان هستم. بیا که می‌خواهیم به آغوش زندگی‌برگردیم. کلِّ این منِ ذهنیت را و رنج‌ها و حرف‌های طولانیش از گذشته و دردها را رها کن. فضا را باز کن و زندگی ‌را در این فضا ببین، این زندگی‌ یک خاصیتِ شگفت‌انگیز دارد، هر زشتی که به او برسد زیبا میشود مهم نیست که منِ ذهنی ‌چقدر زشت است. وقتی ‌زندگی‌ را میشناسی و به زندگی‌ پناه می‌آوری او هر زشتی را زیبا می‌کند. فضای گشوده شده و نیروی کن فکان خاصیت کیمیا‌گری دارد و تو را متحول می‌کند.

رها کن این همه را، نامِ یار و دلبر گو

که زشت‌ها که بدو دررسد، همه زیباست

که کیمیاست پناهِ وی و تعلّقِ او

مُصَرِّفِ همه ذرّاتِ اَسفَل و اَعلاست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

در ادامه مولانا یک نقطه لغزش را در مسیر تبدیل به ما یاد‌آوری می‌کند و آن محدودیت عقل است. مقصودِ انسان این نیست که نهایتاً به یک منِ ذهنی‌ِ معنوی و دانشمند تبدیل شود بلکه مقصود این است که به آن سرا راه‌ پیدا کند یعنی‌ در این نقشِ خاکی که در بدن زندگی‌می‌کند جاودانگی را تجربه کند.ما باید در هشیاریمان نگه داریم که این عقلِ ذهنی‌که تا به حال شناختیم برای کارهای این جهان خوب است اما این عقلِ محدود به فضای نامحدودییِ زندگی‌ راه ندارد. مولانا در اینجا تمثیل فیلسوف بزرگ، افلاطون را میزند و می‌گوید حتی عقلِ افلاطون هم به آن سرا راه ندارد.

بدان که زیرکیِ عقل جمله دهلیزی‌ست

اگر به علمِ فلاطون بُوَد برونِ سراست

جنونِ عشق بِهْ از صدهزار گردونْ عقل

که عقل دعویِ سر کرد و عشق بی‌سر و پاست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

بنابرین از تبدیل شدن، جور دیگر دیدن و رها کردنِ ذهنِ محدود نباید بترسیم. ما باید روی خودمان کار کنیم و هشیارانه صبر کنیم تا کن‌فکانِ زندگی ‌ما را به آن سرا ببرد. منِ ذهنی ‌دشمنِ نامحدودی است، میترسد از بین برود ولی ‌ما هشیارانه سرِ منِ ذهنی‌ را رها می‌کنیم، شرم و حیای آن محدودیت را که می‌خواهد به ما بقبولاند که محدودیت عادی است را رها می‌کنیم. اینگونه می‌توانیم مثلِ یک رشته یکتا شویم و از سوراخِ سوزن عشق رد شویم. پس از آن تبدیل به یک باشنده‌ی وحدت بخش میشویم که پاره‌ها را به هم می‌دوزد.

هرآنکه سَر بُوَدش بیمِ سَر هَمَش باشد

حریفِ بیم نباشد هرآنکه شیرِ وَغاست

رود درونه‌ی سَمُّ‌ الخِیاط، رشته‌ی عشق

که سر ندارد و بی‌سر، مجرّد و یکتاست

قلاوُزی کُنَدَش سوزن و روان کُنَدَش

که تا وصال ببخشد به پاره‌ها که جداست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

در پایان غزل مولانا زندگی‌ را بحرِ خوشدلی‌ها یعنی دریای خوشدلی‌ها می‌نامد. و می‌گوید هر قطره‌ی آن مایه دو صد دریاست. هر یک نفر انسانی‌ که به بی‌نهایت و ابدیتِ زندگی ‌زنده می‌شود به اندازه‌ی دوصد دریا عشق و خرد به این جهان می‌آورد.

حدیث و قصّه‌ی آن بحرِ خوشدلی‌ها گو

که قطره قطره‌ی او مایه‌ی دوصد دریاست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

در بیت پایانیِ غزل مولانا می‌گوید ببین تو در منِ ذهنی‌ مثل یک کاسه خالی‌ روی دریا هستی‌ که هر لحظه موج‌ها به آن ضربه می‌زنند. این بیت این معنی‌ را تداعی می‌کند که آیا بهتر نیست در دریا غرق شوی؟ آن وقت تو هم جزو دریا هستی‌، خودت موج هستی‌.

چو کاسه بر سرِ بحری و بی‌خبر از بحر

ببین ز موج تو را هر نَفَس چه گردشهاست

- مولوی، دیوان شمس، غزل ۴۸۳

- با عشق و احترام، سارا از آلمان-

میزگردی با پیامبران:

در غزل ۶۱۳ تفسیر شده در برنامه ۹۰۳ گنج‌حضور کلمه‌ی «آمد» ۱۹ بار تکرار می‌شود. این تکرار، نویسنده را به فکر فرومی‌برد که عارف بزرگ مولانا چه پیغامی را برای خوانندگان این غزل با خود دارد. این به کار بردن «آمدن» دو معنی دارد یکی این‌که مولانا خالق این اثر به حقیقت وجودی و اصلی خود آگاه شده است و قائم شده است به ذات اصلی حضور خود و دوم این‌که در بطن این ناظر بودن و آگاه شدن شکرگزاری نسبت به فرم این لحظه وجود دارد. شکرگزار بودن نسبت به اتفاق این لحظه یعنی این لحظه را همین‌طور که هست آدمی بدون قضاوت و مقاومت در بربگیرد و پذیرایش باشد. در همین راستا غزل شماره ۶۱۳ دو سؤال را در ذهن من به زنگ درمی‌آورد و من این دو سؤال را با شما شنوندگان و پیامبران این میزگرد من جمله یوسف، یعقوب، خضر، حضرت محمد، ایوب و سلیمان مطرح می‌کنم:

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

با هم ابیات این غزل را دنبال می‌کنیم و من در پایان هر بیت این دو سؤال را تکرار می‌کنم. تا شاید در نهایت با کمک دیگر پیام‌دهندگان عزیز این برنامه به جوابم برسم.

ای خواجه بازرگان، از مصر شِکَر آمد

وان یوسفِ چون شِکّر ناگه ز سفر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

ای انسان طالب آموزش معنوی که به دنبال شنیدن این پیامی تو در ذات خود بازرگان هستی و تجارت را می‌دانی. اگر نمی‌دانستی که اکنون در پای تلویزیون نمی‌نشستی تا وقتت را بدهی و جواب سؤالاتت را بیابی. مولانا می‌گوید این خوی بازرگانی و تاجر بودن در همه‌ی ما است ولی یک نکته‌ی مهم را بیان می‌دارد و آن این‌که این خوی را ارجاع می‌دهد به عطش ما در یافتن حقیقت اصلی‌مان. پس یعنی در همه‌ی ما یک فهم مشترک وجود دارد که الآن در چیزی غیر از وجود اصلی خود گیر کرده‌ایم و به دنبال معامله‌ای هستیم تا وجود حقیقی‌مان را بیابیم. در ادامه مولانا می‌گوید که از مصر یعنی از فضای آباد دیگری که به جز فضای تکراریِ آموزش داده شده به ما توسط جامعه است، شِکر آمد. یعنی حضوری به وجود خود آگاه شد که نه تنها ورای ماده است بلکه ذاتی شیرین و شکرین دارد. آن یوسف یا همان یک زندگی که در یوسف بود در مولانا بود در آقای شهبازی هست در من هست در توی شنونده هست آن یک زندگیِ ورای تعریفات و مشخصات این دنیایی که به مانند شِکر است به ناگهانی از سفر آمد. چرا به ناگهانی؟ چون ما در تمام طول عمرمان با این اساسی‌ترین سؤال موجود همیشه درگیریم و آن این که اصلاً من برای چه آفریده شده‌ام و تا چشم به هم می‌گذاریم ۸۰ سال گذشته و جواب نیافته داریم می‌رویم. جامعه به غلط به ما یاد داده که برای یافتن پاسخ این سؤال به هر ناکجا آبادی در بیرون سر بزنیم اِلا درون روشن و تشخیص‌دهنده‌ی خود! مولانا اما می‌گوید که یوسف و یا همان وجود ناظر ما از سفر کردن به همسر جذاب و بچه و کار و خانه و حساب بانکی پُر پول و مقام دنیایی بالا و دوستان زیاد و انگشتر گران قیمت و فرش دست‌باف و باورهای زیبای معنوی و سیاسی و مذهبی و غیره و غیره آمد! یعنی یک لحظه با خودت بگو من این اقلامی که در سرم می‌چرخند و خود را می‌خواهم با آن‌ها تعریف کنم من آن‌ها نیستم! تمام!

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

رَوحْ آمد و راح آمد، معجون نَجاح آمد

ور چیزِ دگر خواهی، آن چیزِ دگر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

مایه‌ی شادی و نشاط و آسایش آمد. پس آن انسانی که یک لحظه با خود گفت ایست من این چرخ و فلک ذهن نیستم او دانست و پی برد که چه شادی در پس این ایستادن در این لحظه پنهان شده است. شادی‌ای که شش دفتر مثنوی را آفرید و ۹۰۳ برنامه گنج‌حضور را آفرید. مولانا می‌گوید این همان شراب زنده‌کننده و معجون رهایی‌بخش و نجات‌دهنده است. مولانا می‌پرسد چیز دیگری می‌خواهی؟ نه صادقانه می‌پُرسم همین که فهمیدی این لحظه کامل است باز هم چیز دیگری می‌خواهی؟! مولانا می‌گوید اگر هنوز چیز دیگری می‌خواهی پاسخ آن چیز دیگر هم آمد، غزل را تا انتها گوش بده تا دستگیرت شود!

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

آن میوه یعقوبی وان چشمه ایّوبی

از منظره پیدا شد، هنگامِ نَظَر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

یعقوب میوه‌اش یا ثمره‌اش چه بود؟ یوسف بود. میوه و یا ثمره ما در این جهان بعد از ۹۰ سال دنبال پول دویدن چیست؟ معلوم است اگر همه‌اش دنبال پول دویدیم میوه‌مان یک من‌ذهنی خوشگل و پُر از دَرد و کارافزا است. ولی نه اگر برعکس کمر همت به روی خود کار کردن بسته‌ایم میوه‌مان حضورمان است. میوه‌مان هنر زیبای فضاگشایی است. اگر در طول سالیان سال هی تمرین کرده‌ایم که فضاگشایی کنیم پس هربار بهتر از دفعه‌ی قبلی رُشد کرده‌ایم. تغییر پدیده‌ای است لحظه‌ای و اگر ما فضاگشایی را یاد گرفته باشیم پس میوه‌مان دخالت نکردن در کار زندگی خواهد بود تا مرکز ما را هرجور که خودش می‌داند خالی کُند. چشمه‌ی ایوبی هم صدها هزار برکاتی است که از پس ساکن شدن ما در این لحظه و خارج شدنمان از جبر من‌ذهنی ناشی می‌شود. مولانا می‌گوید شنوندگان عزیز از منظره یعنی از محل تماشا یعنی در درون ما میوه‌ی یعقوب و چشمه‌ی ایوب پیدا شده. ای شنوندگان وقت و زمان این رسیده که فضاگشایی کنیم و ناظر شویم و تماماً از جنس نظر شویم. ما ولی نشستیم باز دودوتا چهارتا می‌کنیم که اگر این‌طوری می‌شد و فلانی این کار و می‌کرد آن یکی به من این‌طوری دُرُشت نمی‌گفت. بابا «هنگام نظر» آمد یعنی وقت این رسیده که از دنبال کردن سبب‌ها و دنبال مقصر گشتن برای دردهایمان بگذریم! پویا تو چرا نمی‌شنوی!

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

خضر از كَرمِ ایزد بر آبِ حیاتی زد

نَك زُهره غزل‌گویان در برجِ قمر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

می‌خواهی بدانی که اگر خضر درونت آب حیات را بنوشد چگونه جاودانه می‌شوی؟ مولانا می‌گوید انسانی که توانست از بند من‌ذهنی رهایی یابد او اصل‌کار می‌شود. «نَك زُهره غزل‌گویان در برجِ قمر آمد» معنای اصل‌کار بودن است. کسی که در راه حضور تلاش می‌کند آموزه‌ی فضاگشایی را به اجرا می‌گذارد و خودش را با کسی مقایسه نمی‌کند او به زهره‌ی غزل‌گوی پُر سعادت تبدیل می‌شود. یعنی انسانی که یاد می‌گیرد نورافزایی کُند و کارافزایی نکُند او پی می‌برد که قدر عمر او از پنجاه‌هزار هم بیشتر است. یعنی به هرکاری دست می‌زند می‌بیند که آن کار چگونه بدون گیر و گوری انجام می‌شود چون یاد گرفته حقیقتاً فضا را به وسعت زیاد بگشاید. این عین سعادت و خوشبختی ما است که در این دنیا کارهای دنیایی‌مان بدون گیر کردنی جلو برود و ما یاد گرفته باشیم که تنها و تنها وظیفه‌ی عشق‌پراکنی و شادی‌آفرینی به اطرافیانمان را داریم.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

آمد شهِ معراجی، شب رَست ز محتاجی

گردون به نثارِ او با دامنِ زر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

می‌دانید چه وقتی در آدمی شاهش به معراج می‌رود و شبش از محتاجی رهایی پیدا می‌کند؟ وقتی که آدمی تنها و تنها سرش در کار خودش باشد. در جهان امروز بسیار بسیار سخت است که آدمی تنها و تنها روی خودش کار کُند و به دیگران کاری نداشته باشد ولی ممکن است. مولانا می‌گوید آن شخصی که تنها و تنها بر روی خودش تمرکز کُند و از کسی هیچ انتظاری نداشته باشد و چیزی نخواهد درهای جنت بر روی او باز می‌شوند و گردون یعنی زندگی با دامنی زرین به ملاقات او می‌آید. دامن زرین آرامش و آسایشی است که نصیب آدمی در این لحظه می‌شود. دامن زرین عشقی است که در دل آدمی ساکن می‌شود و انسان از دید دوبین و جدابین نسبت به دیگران رها می‌شود. دامن زرین این ابیات مولانااند که با آن‌ها ما خودمان را از نکبت من‌ذهنی نجات می‌دهیم!

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

موسیِّ نهان آمد، صد چشمه روان آمد

جان هَمچو عصا آمد، تن همچو حَجَر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

در من نویسنده هنوز جانم همچون عصای مرکز عدم نشده است تا بر تن همچون سنگ بزنم تا صد چشمه از آن روان شوند. صادقانه بگویم در درون من رنجش‌هایی از همخونه‌ای‌هایم جمع شده که اگر به من‌ذهنی میدان بدهم آن‌ها را مثل سنگ روی هم می‌کوبد. اکنون هم تا حدی کرده است. ولی من هراسانم از این که نتوانم آن یک زندگی را در زیر خروارها من‌ذهنی دیگران شناسایی کنم. خدایا چه کار سختی است. مولانای مهربانم می‌گوید آن موسی نهان ولی آمده یعنی ای پویا آن یک زندگی در تو و دیگری فرقی ندارد. در برابر حمله‌های دشمن‌ساز ذهن تنها به ابیات مولانا پناه می‌برم. چقدر که دنیا گاهی بی‌رحم می‌شود که آدم‌ها به شادی بی‌دلیل آدمی حسادت می‌کنند.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

زین مردمِ كارافزا، زین خانه‌ی پرغوغا

عیسی نخورَد حلوا، كاین آخُرِ خر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

چقدر این بیت وصف حال است. انسان‌های اطراف ما بی‌آنکه خودشان بدانند به شادی و حضور ما حسادت خواهند کرد. شادمانی بی‌دلیل و همیشگی ما برای دیگران و مردمان کارافزای اطرافمان اصلاً قابل هضم و درک نیست. آیا ما واقعاً عیسی‌گونه رفتار می‌کنیم هنگامی که شادی بی‌سبب دیگران را نمی‌توانیم تحمل کنیم؟ معلوم است که نه! مولانای عزیز مثل همیشه با رُک‌ترین زبان ممکن می‌گوید آن چیز دردآفرینی که ذهنمان به ما القا می‌کند آخُر خر است. من به شخصه شرمگینم از زمان‌هایی که سرم را در آخُر خر کرده و به اطرافیانم به جز عشق و محبت، درد و کنترل و خشم و نگرانی داده‌ام. مولانا همه‌ی نگرانی‌های ما را در یک کلام آخُر خر خلاصه کرده و من چقدر شاکرم که ما با کمک آقای شهبازی در این برنامه آخُر خر و کارافزایی را شکافتیم. به‌راستی که نزدیک به ۹۰ درصد اعمال روزانه‌ی ما کارافزایی است یعنی نورافزایی نیست و روشنایی‌ای به این جهان نمی‌آورد. این که از شادی دیگران ناراحت شویم این‌که از خانه خریدن دیگران غم بگیردمان این‌که از پیشرفت معنوی هم‌کلاسی دلگیر بشویم این‌که نتوانیم در این لحظه فضاگشایی کنیم این‌که همه‌اش بحث و جدل کنیم و درد بپراکنیم این‌که اخبار زهرآلود را در جان خود و دیگران بریزیم این‌که خانه‌ی ما پُر از سکوت و آرامش نباشد این‌که در خانه‌ی دلمان غوغایی برپا باشد این‌ها همه کارافزایی‌اند.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

چون بسته نبود آن‌دم، در شش جهتِ عالم

در جُستنِ او گردون، بس زیر و زبر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

در من که در این لحظه دم ایزدی و انرژی خام و تلف نشده‌ی زندگی به فکرهای تکراری و مکالمه‌ی تکراری با افراد ریخته می‌شود. ولی مولانا می‌گوید اگر این دم ایزدی که این لحظه بدون وقفه دارد می‌آید به شش جهت انسان یعنی به فرم و فکرهای کارافزایش نریزد باعث می‌شود که این وجود پاک و کامل آدمی و این پیامبرانی که نامشان برده شد همه در درون آدمی به جستجوی حقیقت واقعی آدمی برآیند و این بنیان الگوهای تکراری و بدبوی ذهن آدمی زیر و زبر شود و به پایان برسد. به‌نظرم زندانی خطرناک‌تر از ذهن آدمی نیست که انسان در آن به تکرار حرف‌های تکراری و رفتارها و الگوهای تکراریش در مقایسه حتی با یک ثانیه قبلش دچار شود. زندانی خطرناک‌تر از این نیست که آدمی متوجه قطع شدن خلاقیتش نشود. زندانی خطرناک‌تر از این نیست که آدمی مرکزش را به زیر و زبر شدن به دست زندگی نسپارد. زندانی خطرناک‌تر از این نیست که آدمی از همان نقطه‌ی همیشگی توسط ذهنش گزیده بشود.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

آن كاو مَثَلِ هدهد بی تاج نَبُد هرگز

چون مور ز مادر او بربسته كمر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

این «امید» است که با حجمی بی‌نهایت در پایان غزل به جان خواننده ریخته می‌شود. مولانا می‌گوید آن انسانی که پای تلویزیون نشسته بداند که او همچون پرنده‌ی هدهد از ابتدای خلقتش بی‌تاج آفریده نشده است. تاج ما در این دنیا لطف و کرمی است که خداوند به ما عرضه کرده که بتوانیم هُشیاری حضورمان را بشناسیم و آن یک ناظر آرام و ساکن شویم. تاجی بالاتر از این نیست که آدمی به عمیق‌ترین حالت ممکن درک کُند که فرمش و تمام اقلام چسبیده به فرمش هم نیست. وقتی آدمی غزل را خواند و به پرواز درآمد می‌بیند که چرا مولانا می‌گوید ما همچون مورچه بسته کمر یا آماده‌ی خدمت آفریده شده‌ایم. اگر آماده‌ی خدمت معنوی آفریده نمی‌شدیم که این‌گونه هر هفته مشتاقانه منتظر بسته‌ی غزل هفته‌ی آینده و تهیه پیام در مورد آن نمی‌شدیم. کمر همت بسته‌ایم تا با یکدیگر اشکالاتمان را مطرح کنیم و برای آن درمان بیابیم.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

در عشق بُوَد بالغ، از تاج و کمر فارغ

کز کرسی و از عرشش منشورِ ظفر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

در عشق و یکی بودن است که بلوغ واقعی وجود دارد این‌که آدمی سنش زیاد بشود و یا تاج و تخت دنیایی به‌دست آورد این معنای بلوغ نیست. «منشور ظفرِ» خداوند برای ما ساکن شدنمان در این لحظه و همنشین شدنمان با پیامبران است تا بتوانیم از آگاهی آن‌ها استفاده کنیم. همه‌ی پیام‌های پیامبران را هم که مولانا برایمان در یک غزل خلاصه می‌کند و در اختیارمان قرار می‌دهد. من که کُرسی و عرشی بالاتر از این نمی‌شناسم که آدمی هر لحظه بر روی خود کار کُند و فضاگشا باشد و آموزش معنوی را به معرض ظهور برساند.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

باقیش ز سلطان جو، سلطان سخاوت‌خو

زو پرس خبرها را کاو کانِ خبر آمد

-مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۶۱۳

غزل تمام شد. هرکس به‌اندازه‌ی ظرفیتش حرف مولانا را درک کرد. من هم به نوبه‌ی خود چرخ‌دنده‌های آموزش معنوی‌ام را سفت کردم. مولانا می‌فرماید باقی غزل را و حرف‌های ناب بیشتر را از سلطان سخاوت‌خو یعنی از سلطان بخشنده یعنی همان زندگی بپرس که او معدن عشق خالص و دروس معنوی است.

۱. پویا آیا تو هم به ابدی بودن و همیشگی بودن این لحظه آگاهی؟

۲. پویا آیا نسبت به فرم این لحظه شکرگزار هستی یا نه؟

متن خیلی طولانی شده و کلام آخر این‌که اگر در پای میزگرد پیامبران کسی طلب شنیدن حرف آنها را نداشته باشد، صد سال هم بنشیند گوش‌های عدمش نخواهند شنید. سنت خداوند این است بگو می‌خواهی پیامی دریافت کنی و به حضور زنده شوی تا او هم دست تو را بگیرد.

بی‌کلید این در گشادن راه نیست

بی‌طلب نان سنت الله نیست

-مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۳۸۷

پویا - آلمان

استاد نباش و برو پیش خواجه‌ی اشکسته‌بند:

پیغام‌های بیدار‌کننده‌ای را که از داستانِ آینه بردن برای یوسف و مرتد شدنِ کاتبِ وحی دریافت کردم را به اشتراک می‌‌گذارم. این دو قسمت از مثنوی در برنامه‌ی ۹۰۲ گنج حضور تفسیر شدند.

در داستانِ مرتد شدنِ کاتب وحی مولانا وضعیتِ انسانی ‌را توصیف می‌‌کند که ابتدا به حضرتِ رسول بسیار نزدیک است. مسئولیت زیبا و حساس کاتب وحی به عهده‌ی او است. آنچه را که به پیغمبر وحی می‌‌شود می‌‌نویسد. ولی او از یک نقطه‌ی لغزش سقوط می‌کند و گمراه می‌شود.

قسمتِ اول: کاتبِ وحی خود را استاد می‌‌داند:

او خیال می‌‌کند نوری که از حضرتِ رسول به او تابیده مالِ خودش است و او هم دیگر مثلِ پیغمبر از خداوند وحی می‌گیرد.

پرتوِ آن وحی، بر وَی تافتی

او درونِ خویش، حکمت یافتی

عینِ آن حکمت بفرمودی رسول

زین قَدَر گمراه شد آن بوالفُضُول

کآنچه می‌گوید رسولِ مُسْتَنیر

مر مرا هست آن حقیقت در ضمیر

- مولوی، مثنوی، دفتر اول بیت ۳۲۳۰ تا ۳۲۳۲

مصرع «زین قَدَر گمراه شد آن بوالفُضُول» بسیار بیدار کننده است. می‌‌گوید با یکم نوری که به دلش آمده بود گمراه شد. او در واقع خود را یک استادِ معنوی دانست. و این میل به استادی گرایش شدید و مهم منِ ذهنی ‌یا همان شیطان است. منِ ذهنی ‌یعنی ‌من می‌‌دانم، من استاد هستم، نیازی به نور زندگی ‌و انسانهای زنده به زندگی ‌ندارم. این نقطه‌ی لغزشی که کاتبِ وحی در داستان دچارش شد همه‌ی ما انسانها را تهدید می‌‌کند.

و شاید اتفاقاً آن کسانی ‌بیشتر در خطر این گمراهی هستند که پیشرفتِ معنویِ زیادی هم کرده‌ا‌ند. مولانا در این داستان نقطه‌ی لغزشی را که در پیشرفت معنوی نهفته بیان می‌کند. کاتبِ وحی شدن مقامِ با‌ارزشی است احتمالاً پیغمبر یک فردِ معنوی و متعهد را برای اینکار انتخاب کرده.

این کاتبِ وحی مایی هستیم که با کار روی خودمان حقیقتاً نوری را در مرکز تجربه می‌‌کنیم و از آن بسیار شاد می‌‌شویم، مایی هستیم که وقتی ‌بیت مولانا را می‌خوانیم رویمان اثر می‌‌گذارد و می‌‌توانیم پیغامش را گرفته و بیان کنیم. اما تا منِ ذهنی‌کاملاً از بین نرفته میل شدید او به استاد شدن و من دیگر می‌‌دانم هم دارد همراهِ ما می‌‌آید. اگر هشیارانه اطرافِ این میل فضا‌گشایی و آن را شناسایی نکنیم زندگی ‌با پدید آوردنِ دردها و سیاه شدنِ درونمان ما را بیدار می‌کند. و این اتفاقی ‌است که برای کاتبِ وحی افتاد. ولی او به خاطر کبر و کفر فرصت بیداری را از دست داد.

قسمت دوم: سیاه شدنِ درونِ کاتب وحی:

 حضرتِ رسول از اندیشه‌ی کاتب آگاه می‌‌شود و او را از سِمَتش بر کنار می‌‌کند. این باعث می‌‌شود که درونِ آن شخص پر از حسِ دشمنی و کینه به پیغمبر و دین شود.

پرتوِ اندیشه‌اش زد بر رسول

قهرِ حق آورد بر جانش نزول

هم ز نَسّاخی برآمد، هم ز دین

شد عَدوِّ مصطفی‌ و دین، به کین

مصطفی فرمود کای گَبرِ عَنود

چُون سیه گشتی؟ اگر نور از تو بود

گر تو یَنْبُوعِ الهی بودیی

این چنین آبِ سیه نگشودیی

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۳۳ تا ۳۲۳۶

پیغمبر به او می‌‌گوید اگر نور از تو بود چرا درونت سیاه شده؟ اگر چشمه‌ی الهی بودی چرا آب سیاه از تو جاری شده؟

اگر منِ ذهنی ‌نهایت انسان است چرا هنوز صلاح جنگی می‌‌سازد؟ چرا برای حرصِ پول طبیعت زیبا را خراب می‌کند؟

 آن باشنده‌ای که در ما ادعای استادی و دانستن بهش دست میده منِ ذهنی‌ِ ماست. اگر درونِ کاتبِ وحی نور الهی بود با حضرتِ رسول حس یگانگی می‌‌کرد و شکرگذار بود، آن وقت به این فکر نمی‌‌افتاد که از حضرتِ رسول جدا هستم و نور مالِ خودم است.

مولانا در داستانِ قبل که موضوعش آینه بردن برای حضرتِ یوسف است می‌‌گوید:

آینه‌ی هستی چه باشد؟ نیستی

نیستی بر، گر تو ابله نیستی

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۰۱

اگر کاتب وحی بجای ابرازِ وجود نیستی ‌و شکر برده بود نورِ زندگی ‌در او می‌ماند و بیشتر منعکس میشد. انسان به عنوانِ کاتب وحی باید منعکس‌کننده‌ی نور و خرد زندگی ‌باشد. یعنی ‌ذهنی ‌ساده و خالی ‌از همانیدگی داشته باشد که همه‌ی نور را از زندگی ‌می‌‌داند و فقط حرفِ زندگی ‌را می‌‌نویسد.

قسمت سوم: کبر و کفرِ منِ ذهنی‌ مانع برگشت می‌‌شود:

وقتی ‌اشتباه می‌‌کنیم نجاتِ ما در برگشت فوری و معذرت خواهی ‌از زندگی ‌است. منِ ذهنی ‌در مقابل معذرت‌خواهی‌ مقاومت می‌‌کند. در ابیات بعدی مولانا نشان می‌‌دهد که کاتب از هوشیاری نظر برای عذرخواهی ‌استفاده نکرده و کبر و کفر منِ ذهنی ‌او را اسیر می‌‌کند، این کبر و کفر‌ را به آهن صد منی که به پای انسان بسته شده تشبیه می‌کند:

اندرون می‌شوردش هم زین‌سبب

او نیآرد توبه کردن این عجب

آه می‌کرد و نبودش آه، سود

چون درآمد تیغ و سَر را دَررُبود

کرده حق ناموس را صد من حَدید

ای بسی بسته به بندِ ناپدید

کبر و کفر آنسان ببست آن راه را

که نیارد کرد ظاهر، آه را

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۳۸ تا ۳۲۴۱

- حدید: آهن

قسمت چهارم: مولانا نکاتِ کلیدی را به ما می‌گوید:

شاهدِ تو، سدِّ رویِ شاهد است

مُرشدِ تو، سدِّ گفتِ مرشد است

ای بسا کفّار را سودایِ دین

بندِ او ناموس و کِبر و آن و این

بندِ پنهان، لیک از آهن بَتَر

بندِ آهن را بِدَرّانَد تبر

بندِ آهن را توان کردن جدا

بند غیبی را نداند کس دوا

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۴۵ تا ۳۲۴۷

در درونِ تو یک شاهد، یک زیباروی حقیقی ‌هست که به زندگی وصل است و از او ‌پیغام می‌گیرد، اما یک باشنده‌ی دیگری هم هست که خودش را به عنوان شاهد و پیغام‌گیرنده جا زده ولی‌ او من ذهنی‌ِ تو است که از جنس درد است، زیاد حرف میزند و سدِ شاهدِ اصلی ‌است، او مثلِ یک بند پنهانی می‌ماند که از آهن بتر است.

زخمِ نیش، اما چو از هستیِّ توست

غم قوی باشد، نگردد درد سُست

مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۰

در درونِ تو زخمی هست که دائما درد و غم میسازد.

مولانا در ادامه می‌گوید که می‌خواهم این موضوعِ زخم در مرکزت را بیشتر توضیح دهم ولی ‌می‌ترسم که این کار ناامیدی ایجاد کند.

شرحِ این، از سینه بیرون می‌جهد

لیک می‌ترسم که نومیدی دهد

نی مشو نومید، خود را شاد کن

پیشِ آن فریادرس، فریاد کن

کای مُحِبِّ عفو، از ما عفو کُن

ای طبیبِ رنجِ ناسورِ کُهُن

مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۱ تا ۳۲۵۳

 مولانا حقیقتاً از کلمه‌ی «میترسم» استفاده می‌کند و میگوید « لیک می‌ترسم که نومیدی دهد.»

آیا دلسوزی و لطافتی را که به این ابیات جاری شده می‌شنوی‌؟ پس ما هیچوقت نباید اجازه دهیم که منِ ذهنیمان از ابیاتِ مولانا برای ایجادِ ناامیدی سوءاستفاده کنه. حسِ ناامیدی همیشه ابزارِ مخرب من ذهنی ‌است. ما حق نداریم ناامید شویم، در غیر این ‌صورت به خودمان و زحماتِ مولانا ظلم کرده‌ایم.

ترس و نومیدیت دان آواز غول

می‌کشد گوشِ تو تا قَعرِ سُفول

هر ندایی که تو را بالا کشید

آن ندا می‌دان که از بالا رسید

هر ندایی که تو را حرص آورد

بانگِ گرگی دان که او مَردُم دَرَد

- مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۵۷ تا ۱۹۵۹

پس مولانا به ما گفت که در درونت یک رنجی ‌هست، یک زخمِ کهنه و چرکین ولی ‌نباید ناامید شوی زیرا طبیب هم هست، باید پیشِ طبیب بروی و از او معذرت و کمک بخواهی ، این طبیب که زندگیست عفو کردن و شفا دادن را دوست دارد.

در ادامه به ما اینگونه درس میدهد: اگر در درونت نوری پیدا کردی، مثلاً ابیات را زیاد خواندی، روی خودت مدتها کار کردی و حالا نور را حس می‌کنی ‌بدان که این نور از همسایه نورانی تو است یعنی ‌از زندگی ‌می‌آید، از قرین شدن با مولانا می‌آید. اجازه نده منِ‌ذهنیت آن را بدزدد و یک من ذهنی معنوی بسازد. شکر کن، مغرور نشو، خودت رو اصلاً نبین و بیشتر گوش بده، برای گوش دادن باید اقرار کنی‌ که نمیدانی.

شکر کُن، غِرّه مشو، بینی مَکُن

گوش دار و هیچ خودبینی مَکُن

مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۷

و سپس مولانا ابیات کلیدی و معروفش را می‌آورد و می‌گوید که این باشنده‌ی تقلبی، منِ ذهنی ‌امَّتهای زیادی را از زندگی‌ دور کرد و من غلامِ آن کسی ‌هستم که وسط راه در هر کاروانسرایی نمی‌ماند و نمیگه که من دیگه به مقصدم رسیدم و تمام شد بلکه راه را ادمه میده، کاروانسراهای مختلفی ‌را ترک می‌کنه تا به مقصودش از آمدن به این جهان برسه.

صد دریغ و درد کین عاریّتی

اُمّتان را دور کرد از اُمّتی

منْ غلامِ آنکه اندر هر رِباط

خویش را واصل نداند بر سِماط

بس رِباطی که بباید ترک کرد

تا به مَسْکَن دررسد یک روز مرد

-مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۸ تا ۳۲۶۰

- رباط: کاروانسرا

چرا مولانا اینچنین داستانی را می‌گوید؟ این یک داستان نیست بلکه برگرفته شده از اینکه مولانا مشکل انسان را یعنی ‌من ذهنیش را حقیقتاً میشناسد. گرایشِ منِ ذهنی ‌به ساختن یک استادِ معنوی که می‌خواهد به دیگران یاد بدهد، خود را جدا و بی‌نیاز دانستن از زندگی و انسانهایی که حقیقتاً به بی‌نهایت و ابدیت خداوند زنده هستند. تله‌ای که کاتب وحی در آن افتاد و او را از پیغمبر دور کرد برای هر انسانی ‌پهن شده. اگر این داستان را درک کنیم مثل یک دارو و آب شفا بخش عمل می‌کند و ما دیگر پایمان را به آن تله نمی‌گذاریم.

در ادامه مولانا مثالهایی می‌آورد برای اینکه ماهیت من ذهنی‌که همان ابلیسیت در درون انسان است را توضیح دهد. منِ ذهنی ‌القا می‌کند که این خود‌ی که انسان در ذهن ساخت اصل است، همه‌اش همین است و این خودِ ذهنی ‌می‌تواند کامل و به تنهایی عالی‌قدر و زیبا باشد. مثل اینکه آفتاب به اتاقی‌ بتابد و دیوارها بگویند روشنی از خودِ ماست. یا گل و سبزه‌ای که به فصلِ تابستان بگویند ما بدونِ تو هم خرم و سبز هستیم.

گر شود پُرنور روزن یا سرا

تو مدان روشن، مگر خورشید را

هر در و دیوار گوید روشنم

پرتوِ غیری ندارم، این منم

پس بگوید آفتاب: ای نارَشید

چونکه من غارِب شوم، آید پدید

سبزه‌ها گویند: ما سبز از خودیم

شاد و خندانیم و ما عالی‌قدیم

فصلِ تابستان بگوید: کِای اُمَم

خویش را بینید چون من بگذرم

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۶۲ تا ۳۲۶۶

این تمثیل‌ها را به تنِ انسان ارتباط می‌دهد. در منِ ذهنی‌ فقط تنِ خود را می‌شناسیم و برایش ارزش قائلیم. تن شامل بدنِ فیزیکی‌ِ و همه‌ی فکرهای ما می‌شود. در منِ ذهنی ‌فقط تن را به حساب می‌آوریم در حالی‌ که عظمت و زیبائیِ روحِ ما که از جنس بی‌نهایت است پر و بالش را پنهان کرده. روحِ ما به تنمان می‌گوید تو کی هستی؟ تو یکی‌دو روز از پرتوِ من زنده‌ای، وقتی ‌از تو جدا شوم عاشقانت از بوی بدِ تو بینیشان را می‌گیرند.

تن همی‌نازد به خوبیّ و جمال

روحْ پنهان کرده فَرّ و پَرّ و بال

گویدش کای مَزْبَله تو کیستی؟

یک‌دو روز از پرتوِ من زیستی

غَنج و نازت، می‌نگنجد در جهان

باش تا که من شوم از تو جهان

گرم‌ْدارانت تو را گوری کُنَند

طعمه‌ی موران و مارانت کُنَند

بینی از گَندِ تو گیرد آن کسی

کو به پیشِ تو همی‌مُردی بسی

پرتوِ روح است نطق و چشم و گوش

پرتو آتش بُوَد در آب، جوش

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۶۷ تا ۳۲۷۲

پس اصل هوشیاریِ عدم، این پرتوِ روح است که در کالبدِ تو خودش را به صورت توانایی ‌حرف زدن، دیدن و شنیدن نشان می‌دهد.

در ادامه مولانا یک رازی‌ را به ما می‌گوید. به آیه‌هایی از سوره‌ی زلزال اشاره می‌کند. وقتی ‌انسان سرش را روی زمین می‌گذارد قیامتش فرا می‌رسد و زمین اسرارش، را خبرهایش را به او می‌گوید.

سَر از آن رُو می‌نَهَم من بر زمین

تا گواهِ من بُوَد در یَوْمِ دین

یَوْمِ دین که زُلْزِلَت زِلْزا‌لَ‌ها

این زمین باشد گُواهِ حال‌ها

کو تُحَدِّث جَهْرَةً اَخْبارَها

در سخن آید زمین و خارها

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۵۷ تا۳۲۷۷

زمین و خارها به سخن می‌آیند. یعنی‌ وقتی‌ عمیقاً فضاگشایی کرده و تسلیم می‌شویم، زمین و خارهای ما، همانیدگیها، دردها و مساله‌های ما اخبارشان را به ما می‌گویند، می‌گویند چی ‌را قایم کرده بودند، ما همانیدگیهایمان را شناسایی می‌کنیم و زندگی‌ِ به تله افتاده در آنها به ما پس داده میشود.

قرآن كريم، سوره‌ی زلزال (۹۹)، آيات ۱ تا ۵

«إِذَا زُلْزِلَتِ الْأَرْضُ زِلْزَالَهَا.وَأَخْرَجَتِ الْأَرْضُ أَثْقَالَهَا.وَقَالَ الْإِنْسَانُ مَا لَهَا.

يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبَارَهَا.بِأَنَّ رَبَّكَ أَوْحَى لَهَا.»

«هنگامی که زمین را با [شدیدترین] لرزشش بلرزانند، و زمین بارهای

گرانش را بیرون اندازد، و انسان بگوید: زمین را چه شده‌است؟

آن روز است که زمین خبرهای خود را می‌گوید؛ زیرا که

پروردگارت به او وحی کرده‌است.»

در آینه مرکزِ عدم، جنبه‌های مختاف زمینِ ما می‌گویند ما اینجوری زندگی‌ِ تو را به تله انداخته بودیم و این شناسایی همانیدگی هر بار مثل کبریتی شمع حضورِ ما را روشن می‌کند.

مولانا همچنین در ادامه‌ی این قسمت ما را نسبت به «رگ فَلسَف» در درونمان آگاه می‌‌کند.«رگ فَلسَف» همانیدگی با باوریست که می‌‌گوید چیزی که با چشمم نمی‌‌بینم و میکروسکوپ دانشگاه هم نمی‌‌بیند وجود ندارد.«رگ فَلسَف» معنویت را که ورای ذهن است انکار می‌‌کند. مولانا به ما هشدار می‌‌دهد که فکر نکنید این نکات مربوط به دیگران است، ‌ای کسانی‌ که مومن هستید‌، معنوی هستید‌، تا حدی هم از منِ ذهنی ‌آزاد شدید بدانید که تا منِ ذهنی هنوز‌ هست، همه‌ی مرض‌هایش هم به درونتان راه دارند، پس باید کار روی خود را دستِ کم نگیری و ادامه دهی. ولی ‌آگاه باش که در عین حال یک عالم بی‌منتها که همان بی‌نهایتِ خداست در شماست. مرکز عدم که به بی‌نهایتِ زندگی وصل است ‌هر لحظه به ما کمک می‌‌کند.

می‌نماید اعتقاد و گاه‌گاه

آن رگ فلسف کند رویش سیاه

الحذر ای مؤمنان کآن در شماست

در شما بس عالم بی‌منتهاست

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۸۶ و ۳۲۸۷

و سرانجام می‌گوید:

صد هزاران سال ابلیس لعین

بود ابدال امیرالمؤمنین

- مولوی، مثنوی، دفتر، اول بیت۳۲۹۶

صد هزاران سال است که انسان در ذهنش یک خدای بَدلی که همان ابلیس است ساخته و آن را می‌پرستد. انسان در ذهنش باورهای دینی و اجتماعی ساخته که آنها را بجای خدا میپرستد.

قسمت پنجم: نقصهای ما محل کار زندگی هستند:

ما در کارگاهِ زندگی ‌هستیم و مقصود تبدیل و بیداری به بی‌نهایت و ابدیت خداوند است. در این عالم یک شکسته‌بند، یک طبیب، یک کیمیاگر و یک نجارِ ماهری وجود دارد که منتظر است تا ما نقص‌ها، همانیدگی‌ها و دردها‌یمان را شناسایی کنیم و هشیارانه پیشِ او ببریم تا او ما را در کارگاهش تبدیل به خود حقیقیمان که خود اوست کند.

این مثالها از داستان آینه بردن برای یوسف است که قبل از داستانِ کاتب وحی آمده.

مولوی، مثنوی، دفتر، اول از بیت ۳۲۰۶ تا ۳۲۱۰

ناتراشیده همی باید جُذوع

تا دُروگر اصل سازد یا فروع

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۰۶

تنه‌ی چوب درخت خرما باید نتراشیده باشد تا نجار ماهر بتواند یک شکل زیبا از آن بیرون آورد.

خواجه‌ی اشکسته‌بند، آن‌جا رَوَد

که در آن‌جا پایِ اِشکسته بُوَد

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۰۷

استاد شکسته‌بند جایی ‌به کار میاد که پای کسی ‌شکسته باشد.

کی شود، چون نیست رنجورِ نَزار

آن جمالِ صنعتِ طِبّ آشکار؟

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۰۸

زیبائی حرفه پزشکی‌ جایی ‌خودش را نشان میدهد که یک مریض بیچاره و پر از درد و نیاز به پزشک باشد.

خواری و دونیِّ مس‌ها برمَلا

گر نباشد، کی نماید کیمیا؟

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۰۹

یک کسی ‌باید اقرار کنه که من مس هستم هنوز طلای ناب نشدم .اون موقع هست که کیمیا قدرت تبدیلِ خودش را نشان می‌دهد.

نقص‌ها آیینه‌ی وصفِ کمال

و آن حقارت آینه‌ی عِزّ و جلال

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۱۰

نقصهای ما آینه‌ی جلال و شکوه قضا و کن‌فکان است. وقتی فضا را باز می‌کنیم نور عدم حقارت و ناچیزی من ذهنی را نشان می‌دهد، نباید بترسیم زیرا ما من ذهنی نیستیم و کمال زندگی می‌تواند با اقرار به شناسایی روی ما کار کند. فرایند تبدیل و زاییده شدن هشیاریی از ذهن اینگونه محقق می‌شود.

مولانا دو بالِ پرواز را به ما نشان می‌دهد. بالِ اول اینکه باید آینه‌ی دلمان را پیشِ زندگی ‌ببریم.

بال دوم این آگاهی ‌است که این آینه‌ی دلِ ما لازم نیست بدونِ نقص باشد برای اینکه زندگی‌ آن را قبول کند. این آینه بی‌نقص نخواهد بود و اصل این است که ما نقص‌ها را ببینیم و پیش زندگی ‌ببریم. اینگونه آینه‌ی ما به مرور صاف و سیقلی می‌شود.

از اینکه کار هنوز تمام نشده و پشت سر هم ایراد به من نشان داده میشه نباید بترسیم. ما در کارگاه استاد زندگی‌ هستیم. بدانیم که همین الان پیش نجار، شکسته‌بند، طبیب و کیمیا‌ی زندگی‌ هستیم. خودِ او ایراد را به ما نشان داده. و این طبیب می‌گوید من اینجا منتظرم که تو بیایی با صبر، شکر، خاموشیِ ذهنت و با ابراز تشخیص و نیاز بگویی این را درست کن. دائماً ایرادها را ببینیم و پیش طبیب زندگی‌ ببریم. این معادل پر نور و بِر شدن دلِ ما، ستایش زندگی‌ و آینه بردن برای او می‌باشد.

زندگی‌ منتظر است تا ما با نور عدم زمینمان را به حرف بیاوریم، نقشها و همانیدگی‌ها را بشناسیم و پیش او که طبیب است ببریم. اگر نورِ او بیشتر در دلمان روشن شد شکر کنیم، بیشتر فضا‌گشایی کنیم، بیشتر گوش کنیم و در تله‌ی بی‌نیازی از بزرگان، در تله‌ی حس می‌دانم و استادی نیفتیم.

از برایِ آن دلِ پُر نور و بِر

هست آن سلطانِ دل‌ها منتظر

- مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۸۸۸

آینه آوردمت ای روشنی

تا چو بینی روی خود یادم کنی

- مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۱۹۹

آینه‌ی هستی چه باشد؟ نیستی

نیستی بر، گر تو ابله نیستی

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۳۲۰۱

سارا از آلمان

با سلام و عرض ادب

یکی از اشکالات من در عالم مادی ، چه معنوی بی صبری است. البته با گوش کردن گنج حضور این اشکال کمی بهبود یافت ولی باز در شرایطی عود می‌کند و لطمه و ضررهای آن را می‌بینم. از جمله بی صبری در چالش‌ها یا در شرایطی که باید دردِ هشیارانه بکشم که یاد آن داستان آن قزوینی می‌افتم که از خالکوبی فرار می‌کرد و یا بی صبری در بی‌واکنش بودن در مقابل تحریکات بیرون که یاد آور داستان آب خوردن اسب مادر و کُرّه‌اش در کنار سوت زنان هست برای من.

در این راستا ابیاتی در مورد صبر با توضیح کوتاهی از برنامه ۶۱۱ می‌خواستم ارائه دهم به امید صبر بیشتر.

در آیه ای از قرآن، سوره معارج آیه شماره ۵ داشتیم که:

فَاصْبِرْ صَبْراً جمیلاً: پس صبر کن، صبری نیکو.

-قرآن، سوره معارج، آیه ۵

در تعریف صبر فرمودین: صبر نیکو یعنی صبر توام با خشنودی، رضا نه همراه با ناله و شکایت. صبر در راستای قانون مزرعه که ما کوشش کنیم، پرهیز کنیم، شکر کنیم البته نه با ذهن، که در غزل ۱۹۴۸ داشتیم:

تا تراشیده نگردی تو به تیشه صبر و شکر

لایُلَقاها فرو می‌خوان و الّاالصّابِرون

-مولوی، دیوان شمس، غزل ۱۹۴۸

در تفسیر این بیت فرمودین که : هشیاری رفته ناخالصی‌هایی به خودش چسبانده و تیشه خدا لحظه به لحظه این را می‌زند و ما باید صبری نیکو همراه با شکر داشته باشیم. در صورتیکه من‌ذهنی، صبر را دوست ندارد و دائم حتی برای دردهای خود نیز از دیگران credit (کردیت) می‌خواهد. هر اتفاقی که می‌افتد ما باید دست زندگی را در پشت آن ببینیم، وقتی کسی از ما انتقاد می‌کند، شکر کنیم که باعث شده که ما یک هم هویت شدگی و یک درد را ببینیم و اگر متوجه شدیم من ذهنی ناجور داریم، نترسیم و فرار نکنیم چون این من ذهنی، ما نیستیم. لا یُلَقاها فرو می‌خوان و الّاالصّابرون یعنی تنها صبرکنندگان مزه زندگی را می‌فهمند چون من‌ذهنی تا صبر نکند، اعتراض می‌کند و شکایت می‌کند یا خشمگین می‌شود.

در آیه ۸۰ سوره قصص داشتیم که:

و کسانی که دانش [واقعی] یافته بودند گفتند وای بر شما! برای کسی که گرویده و کار شایسته کرده پاداش خدا بهتر است.

-قرآن، سوره قصص، آیه ۸۰

من‌های ذهنی که درد دارند و هم هویت اند، مقاومت می‌کنند و نمی‌فهمند که پاداش خدا بهتر است و همین پاداش‌های دنیایی را می‌خواهند ولی آنها که زنده شدند، صبر نیکو دارند و در می‌یابند آنچه از طرف زندگی می‌آید آن عشق و زیبایی و خرد بهتر است.

صبر از ایمان بیابد سرکُلَه

حَیْثَ لاصبرَ فَلا ایمانُ لَه

-مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۰۰

اگر ما می‌دانیم که خداییت هستیم و متکی به خودمان هستیم باید توکل داشته باشیم، پس از کنده شدن چیزی نترسیم و ذهنا نگوییم همه چیز فانی است و شک نداشته باشیم.

گفت پیغمبر خداش ایمان نداد

هر که را صبری نباشد در نهاد

-مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۶۰۱

گفت لقمان صبر هم نیکو دمی ست

که پناه و دافع هر جا غمی ست

صبر را با حق قرین کرد ای فلان

آخر والعصر را آگه بخوان

-مولوی، مثنوی، دفتر سوم، ابیات ۱۸۵۲ و۱۸۵۳

صبر یک نسیم زنده‌کننده‌ای است که پناهگاه و دفع کننده هر غمی است و خدا صبر را با خودش قرین کرده است. در سوره والعصر گفته شد: انسان از جنس هشیاری است و باید به بی نهایت و ابدیت این لحظه زنده باشد در مقابل گذشته و آینده وگرنه در زیانکاری است و به خودش و دیگران آسیب می‌زند و دردهایش پایه تصمیمش قرار می‌گیرد. ولی کسی که ایمان داشته باشد صبر می‌کند و وقتی حرکت می‌کند خودش و دیگران را به صبر خدا ترغیب می‌کند و کسی را به واکنش وانمیدارد و همه در آغوش مهرش جا می‌گیرند.

صدهزاران کیمیا حق آفرید

کیمیایی همچو صبر آدم ندید

-مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۸۵۴

صبر جمله انبیا با منکران

کردشان خاص حق و صاحب قِران

-مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۴۱۰

صبر در مقابل انسان‌هایی که منکر هستند و درد خود و من‌ذهنی را دوست دارند، صبر انبیا با این افراد نتیجه داده و به همین دلیل خداوند به پیغمبران علاقه دارد.

ما هم اگر بچه مان جیغ می‌زند، صبر کنیم، بغلش کنیم، بوسش کنیم، نرمش نشان بدهیم و من‌مان صفر بشود، دردمان صفر بشود، آغوش مهرماه را باز کنیم این صبر است. در حالیکه من ذهنی می‌گوید یک داد بزن با خشم و صدایت را بالا ببر و آن بچه هم ساکت می‌شود ولی برای همیشه یادش می‌ماند.

هر که را بینی یکی جامه درست

دان که او آن را به صبر و کسب جست

هر که را دیدی برهنه بی‌نوا

هست بر بی صبری او آن گواه

-مولوی، مثنوی، دفتر ششم، ابیات ۱۴۱۱و۱۴۱۲

هر کسی برهنه و بی‌نوا است در عالم مادی، همینطور در عالم معنوی، هیچ حضوری ندارد و سالها هم زحمت کشیده، بدان که بی‌صبر بوده است.