برای دستیابی به فایل پادکست برنامه ۹۶۶ بر روی این لینک کلیک کنید.
برای دانلود فایل صوتی برنامه ۹۶۶ با فرمت mp3 بر روی این لینک کلیک کنید.
PDF متن نوشته شده برنامه با فرمت
PDF متن نوشته شده پیغام‌های تلفنی برنامه با فرمت
تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه ریز مناسب پرینت
تمام اشعار این برنامه با فرمت PDF نسخه درشت
خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل صوتی
خوانش تمام ابیات این برنامه - فایل تصویری
فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۶۶ (نسخه‌ی مناسب پرینت رنگی)
فلوچارت مطرح شده در برنامه ۹۶۶ (نسخه‌ی مناسب پرینت سیاه و سفید)
برای دستیابی به اطلاعات مربوط به جبران مالی بر روی این لینک کلیک کنید.
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
چند خُسپیم؟ صبوح است، صلا، برخیزیم
آبِ رحمت بستانیم و بر آتش ریزیم
آن کُمیتِ(۱) عربی را که فلک‌پیمای است
وقتِ زین است و لگام(۲) است چرا ننگیزیم(۳)؟
خوش برانیم سویِ بیشهٔ شیرانِ سیاه
شیرگیرانه ز شیرانِ سیه نگریزیم
درِ زندانِ جهان را به شجاعت بِکَنیم
شحنهٔ(۴) عشق چو با ماست ز که پرهیزیم؟
زنگیانِ شبِ غم را همه سر برداریم
زنگ و رومی چه بُوَد چون به وَغا(۵) بستیزیم؟
قدحِ باده نسازیم جز از کاسهٔ سر
گردِ هر دیگ نگردیم، نه ما کفلیزیم(۶)
ز آخورِ ثور(۷) برانیم سویِ برجِ اسد(۸)
چو اسد هست چه با گلّهٔ گاو آمیزیم؟
اندرین منزل هر دم حَشَری(۹) گاو آرد
چاره نَبْوَد ز سرِ خر چو درین پالیزیم(۱۰)
موجِ دریایِ حقایق که زند بر کُهِ قاف
زان ز ما جوش برآورد که ما کاریزیم(۱۱)
بدر ماراست، اگرچه چو هلالیم نزار
صدر ماراست، اگرچه که درین دهلیزیم
گُلرخان روی نمایند، چو رو بنماییم
که بهاریم در آن باغ، نه ما پاییزیم
وز سرِ ناز بگوییم چه چیزید شما
سجده آرند که ما پیشِ شما ناچیزیم
گُلعذاریم(۱۲) ولی پیشِ رخِ خوب شما
روی ناشسته و آلوده و بی‌تمییزیم
آهوانِ تبتی(۱۳) بهرِ چرا آمده‌اند
زانکه امروز همه مُشک و عبر می‌بیزیم(۱۴)
چون دهد جامِ صفا بر همه ایثار کنیم
ور زند سیخِ بلا همچو خران نسکیزیم(۱۵)
تابِ خورشیدِ ازل بر سرِ ما می‌تابد
می‌زند بر سرِ ما تیز از آن سرتیزیم
طالعِ شمس چو ماراست چه باشد اختر؟
روز و شب در نظرِ شمسِ حق تبریزیم
(۱) کُمیت: اسب سرخ یال و دم سیاه، کَهَر
(۲) لگام: دهنهٔ اسب، افسار
(۳) انگیختن: به جنبش و حرکت درآوردن
(۴) شِحنه: داروغه، پاسبان
(۵) وَغا: جنگ، کارزار
(۶) کفلیز: کفگیر
(۷) ثور: گاو، برجِ ثور: دومین برج فلکی
(۸) اسد: شیر، برجِ اسد: پنجمین برج فلکی
(۹) حَشَر: گروهی از افراد متفرقه که معمولاً بدون مزد کار می‌کردند. جنگاوری که در سپاه متفرقه عضویت دارد.
(۱۰) پالیز: بُستان، برای دفع جانوران معمولاً در بستانها سرِ خری مرده را نصب می‌کردند.
(۱۱) کاریز: مجرای آبِ روان در زیر زمین، قنات.
(۱۲) گلعِذار: آنکه چهره‌ای مانند گل دارد، گُلرو، گلچهره، زیبارو.
(۱۳) آهوانِ تبتی: آهوانِ منسوب به تبّت در چین. منظور آهوانِ ختن است که مُشک از نافهٔ آنها به دست می‌آید.
(۱۴) بیزیدن: بیختن، الک کردن، غربال کردن
(۱۵) سِکیزیدن: جست و خیز کردن، جفتک انداختن
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
چند خُسپیم؟ صبوح است، صلا، برخیزیم
آبِ رحمت بستانیم و بر آتش ریزیم
آن کُمیتِ عربی را که فلک‌پیمای است
وقتِ زین است و لگام است چرا ننگیزیم؟
خوش برانیم سویِ بیشهٔ شیرانِ سیاه
شیرگیرانه ز شیرانِ سیه نگریزیم
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359
ننگرم کس را و گر هم بنگرم
او بهانه باشد و، تو مَنْظَرم(۱۶)
عاشقِ صُنعِ تواَم در شُکر و صبر(۱۷)
عاشقِ مصنوع کی باشم چو گَبر(۱۸)؟
عاشقِ صُنعِ(۱۹) خدا با فَر(۲۰) بوَد
عاشقِ مصنوعِ(۲۱) او کافر بُوَد
(۱۶) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن
(۱۷) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.
(۱۸) گبر: کافر
(۱۹) صُنع: آفرینش
(۲۰) فَر: شکوهِ ایزدی
(۲۱) مصنوع: آفریده، مخلوق
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4100
خواب چون در می‌رمد از بیمِ دلق
خوابِ نسیان کی بُوَد با بیمِ حَلق؟
لٰاتُؤاخِذ اِنْ نَسینا، شد گواه
که بُوَد نسیان به وجهی هم گناه
زآنکه استکمالِ تعظیم او نکرد
ورنه نسیان در نیاوردی نبرد
قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۲۸۶
Quran, Al-Baqarah(#2), Line #286
«… رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا… .»
«… اى پروردگار ما، اگر فراموش كرده‌ايم يا خطايى كرده‌ايم، ما را بازخواست مكن … .»
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams
چه لطیفی، و ز آغاز چنان جباری
چه نهانی و عجب این که در این غوغایی
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۱۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #910
با قضا پنجه مَزَن ای تند و تیز
تا نگیرد هم قضا با تو ستیز
مُرده باید بود پیشِ حکمِ حق
تا نیاید زخم، از رَبُّ الفَلَق(۲۲)
(۲۲) رَبُّ الفَلَق: پروردگار صبحگاه
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۷۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #976
با قضا پنجه زدن(۲۳) نَبْوَد جهاد
ز آنکه این را هم قضا بر ما نهاد
کافرم من، گر زیان کرده‌ست کس
در رهِ ایمان و طاعت، یک نَفَس
سَر، شکسته نیست، این سَر را مَبَند
یک دو روزی جهد کن، باقی بخند
(۲۳) پنجه زدن: ستیز کردن
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۳۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1939
هر کجا دردی، دوا آنجا رود
هر کجا پستی است، آب آنجا دود
آبِ رحمت بایدت، رو پست شو
وآنگهان خور خَمرِ رحمت، مست شو
رحمت اندر رحمت آمد تا به سَر
بر یکی رحمت فِرو مآ(۲۴) ای پسر
(۲۴) فِرو مآ: نایست
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3158
گویدش: رُدُّوا لَعادُوا(۲۵)، کارِ توست
ای تو اندر توبه و میثاق، سُست
لیک من آن ننگرم، رحمت کنم
رحمتم پُرّست، بر رحمت تنم
ننگرم عهدِ بَدت، بِدْهم عطا
از کَرَم، این دَم چو می‌خوانی مرا
(۲۵) رُدُّوا لَعادوا: اگر آنان به این جهان برگردانده شوند، دوباره به آنچه که از آن نهی شده‌اند، بازگردند.
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۵۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2257
همچنین هر شهوتی اندر جهان
خواه مال و، خواه جاه و، خواه نان
هر یکی زینها تو را مستی کند
چون نیابی آن، خُمارت می‌زند
این خُمارِ غم، دلیلِ آن شده ست
که بدان مفقود، مستیّ‌ات بُده‌ست
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۵۵۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #559
گفت: والـلَّه آمدم من بارها
تا تو را واقف کنم زین کارها
تو همی گفتی که خر رفت ای پسر
از همه گویندگان، باذوقتر
باز میگشتم که او خود واقف است
زین قضا راضی است، مردِ عارف است
گفت: آن را جمله میگفتند خَوش
مر مرا هم ذوق آمد گفتنش
مر مرا تقلیدشان بر باد داد
که دو صد لعنت برآن تقلید باد
خاصه تقلیدِ چنین بیحاصلان
خشمِ ابراهیم با بر آفلان
عکسِ ذوقِ آن جماعت میزدی
وین دلم زآن عکس، ذوقی میشدی
عکس، چندان باید از یارانِ خَوش
که شوی از بحرِ بی‌عکس، آب‌کَش
عکس، کَاوّل زد، تو آن تقلید دان
چون پیاپی شد، شود تحقیق آن
تا نشد تحقیق، از یاران مَبُر
از صدف مَگْسَل، نگشت آن قطره، دُرّ
صاف خواهی چشم و عقل و سَمْع(۲۶) را
بَردَران تو پرده‌هایِ طَمْع(۲۷) را
(۲۶) سمع: گوش
(۲۷) طَمْع: حرص، آز
-------------
مولوى، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۲۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #822
جمله عالَم زین غلط کردند راه
کز عَدَم ترسند و، آن آمد پناه
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۶۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4063
گرنه نفس از اندرون راهت زدی
رهزنان را بر تو دستی کی بُدی؟
زان عَوانِ(۲۸) مُقتَضی(۲۹) که شهوت است
دل اسیرِ حرص و آز و آفت است
زان عَوانِ سِرّ، شدی دزد و تباه
تا عوانان را به قهرِ توست راه
(۲۸) عَوان: داروغه، مأمور
(۲۹) مُقتَضی: اقتضا کننده
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #267
حَزْم آن باشد که ظنِّ بَد بَری
تا گُریزیّ و، شوی از بَد، بَری
حَزْم، سُوء الظن گفته‌ست آن رسول
هر قَدَم را دام می‌دان ای فَضول(۳۰)
رویِ صحرا هست هموار و فراخ
هر قدم دامی است، کم ران اُوستاخ(۳۱)
آن بُزِ کوهی دَوَد که دام کو؟
چون بتازد، دامش افتد در گلو
(۳۰) فَضول: زیاده‌گو
(۳۱) اُوستاخ: گستاخ و بی‌پروا
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۳۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #233, Divan e Shams
کجاست ساقیِ جان؟ تا به‌هم زَنَد ما را
بروبد از دلِ ما فکرِ دیّ(۳۲) و فردا را
(۳۲) دی: دیروز
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۵۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #753
از درونِ خویش این آوازها
منع کن تا کشف گردد رازها
ذکرِ حق کن، بانگِ غولان را بسوز
چشم نرگس را ازین کرکس بدوز
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #406
پس تو خود را صید می‌کردی به دام
که شدی محبوس و محرومی ز کام
در زمانه صاحبِ دامی بُوَد؟
همچو ما احمق که صیدِ خود کند؟
چون شکارِ خوک آمد صیدِ عام
رنجِ بی‌حد، لقمه خوردن زو حرام
آنکه ارزد صید را، عشق است و بس
لیک او کَی گنجد اندر دامِ کس؟
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #417
همچو گورِ کافران، بیرون حُلَل(۳۳)
اندرون، قهرِ خدا عَزَّوَجَلّ(۳۴)
(۳۳) حُلَل: زیور‌ها، پیرایه‌ها، جمع حُلّه
(۳۴) عَزَّوَجَلّ: گرامی و بزرگ است، از صفات خداوند
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #362
قبض دیدی چارهٔ آن قبض کن
زآنکه سَرها جمله می‌روید زِ بُن
بسط دیدی، بسطِ خود را آب دِه
چون برآید میوه، با اصحاب دِه
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3734
چونکه قَبضی(۳۵) آیدت ای راهرو
آن صَلاحِ توست، آتَش‌دل(۳۶) مشو
(۳۵) قَبض: گرفتگی، دلتنگی و رنج
(۳۶) آتش‌دل: دلسوخته، ناراحت و پریشان حال
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3739
چونکه قبض آید تو در وی بَسط بین
تازه باش و چین میَفکن در جَبین(۳۷)
(۳۷) جَبین: پیشانی
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1643
لیک حاضر باش در خود، ای فتیٰ(۳۸)
تا به خانه او بیابد مر تو را
ورنه خِلْعَت(۳۹) را بَرَد او بازپس
که نیابیدم به خانه هیچکس
(۳۸) فتیٰ: جوانمرد
(۳۹) خِلْعَت: لباس یا پارچه‌ای که خانوادۀ داماد به عروس یا خانوادۀ او هدیه می‌دهند، مجازاً هدیه
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644
هست مهمانخانه این تَن ای جوان
هر صباحی ضَیفِ(۴۰) نو آید دوان
هین مگو کین مانْد اندر گردنم
که هم اکنون باز پَرَّد در عَدم
هر چه آید از جهان غَیب‌وَش
در دلت ضَیف‌ست، او را دار خَوش
(۴۰) ضَیف: مهمان
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466
عاشقان از بی‌مرادی‌هایِ خویش
با‌خبر گشتند از مولایِ خویش
بی‌مرادی شد قَلاووزِ(۴۱) بهشت
حُفَّتِ الْجَنَّة شنو ای خوش‌سرشت
حدیث
«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»
«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»
(۴۱) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
بیرون شدم ز آلودگی با قوَّتِ پالودگی(۴۲)
اورادِ خود را بعد ازین مقرونِ سبحانی کنم
(۴۲) پالودن: صاف کردن، پاک کردن، چیزی را از صافی یا غربال رد کردن
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۱۵
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #215
این جهان کوه است و فعل ما ندا
سویِ ما آید نداها را صَدا
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #419
فعلِ تو که زاید از جان و تنت
همچو فرزندت بگیرد دامنت
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۱۳۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2138
ای زده بر بیخودان تو ذُوالْفَقار
بر تنِ خود می‌زنی آن، هوش دار
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۶۶۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3662
ای دریده پوستینِ یوسفان
گرگ برخیزی از این خوابِ گران
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3180
ای دریده پوستینِ یوسفان
گر بدرَّد گرگت، آن از خویش دان
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۱۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1311
ای که تو از ظلم، چاهی می‌کَنی
از برایِ خویش، دامی می‌کُنی
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵۰۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1502
ای تو کرده ظلم‌ها، چون خوش‌دلی؟
از تقاضایِ مُکافی(۴۳) غافلی؟
یا فراموشت شده‌ست از کرده‌هات
که فرو آویخت غفلت پرده‌هات؟
(۴۳) مُکافی: مُکافات دهنده
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۵
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #415
گِردِ خود برگَرد و جُرم خود ببین
جنبش از خود بین و، از سایه مَبین
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۹۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1494
عقل بودی، گِردِ خود کردی طواف
تا بدیدی جُرمِ خود، گشتی معاف
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۸۹۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1896
هیچ گِردِ خود نمی‌گردد که من
کژْروی کردم، چو اندر دین، شَمَن
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۹۱۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1913
پس تو را هر غم که پیش آید ز دَرْد
بر کسی تهمت مَنِه، بر خویش گَرد
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۴۵۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2458
کی کژی کردیّ و کی کردی تو شَرّ
که ندیدی لایقش در پی اثر؟
کی فرستادی دَمی بر آسمان
نیکیی، کز پی نیآمد مثلِ آن؟
گر مراقب باشی و بیدار تو
بینی هر دَم پاسخِ کردار تو
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۸۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3487
چون تو می‌بینی که نیکی می‌کنی
بر حیات و راحتی بر می‌زنی
چونکه تقصیر و فسادی می‌رود
آن حیات و ذوق، پنهان می‌شود
دید خود مگذار از دیدِ خسان
که به مُردارت کَشَند این کرکسان
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۴۶۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2464
از بَدی چون دل سیاه و تیره شد
فهم کن، اینجا نشاید خیره شد
ورنه خود تیری شود آن تیرگی
در رسد در تو جزایِ خیرگی
ور نیآید تیر، از بخشایش است
نه پیِ نادیدنِ آلایش است
هین مراقب باش، گر دل بایدت
کز پیِ هر فعل، چیزی زایدت
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۶۵
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #165
چونکه بد کردی، بترس، آمِن مباش
زآنکه تخم است و برویانَد خُداش
چند گاهی او بپوشانَد که تا
آیدت ز آن بَد پشیمان و حیا
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #321
حیله‌هایِ تیره اندر داوری
پیشِ بینایان چرا می‌آوری؟
هر چه در دل داری از مکر و رُموز
پیشِ ما رسواست و، پیدا همچو روز
گر بپوشیمش ز بَنده‌پَروَری
تو چرا بی‌رُویی از حد می‌بَری؟
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۹۶۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3969
رازها را می‌کند حق آشکار
چون بخواهد رُست، تخمِ بَد مَکار
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214
علّتی بتّر ز پندارِ کمال
نیست اندر جانِ تو ای ذُودَلال(۴۴)
(۴۴) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219
در تگِ جو هست سِرگین ای فَتیٰ(۴۵)
گرچه جو صافی نماید مر تو را
(۴۵) فَتیٰ: جوان، جوانمرد
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240
کرده حق ناموس را صد من حَدید(۴۶)
ای بسی بسته به بندِ ناپدید
(۴۶) حَدید: آهن
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shams
چه چگونه بُد عدم را؟ چه نشان نهی قِدَم(۴۷) را؟
نگر اوّلین قَدَم را که تو بس نکو نهادی
(۴۷) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
چند خُسپیم؟ صبوح است، صلا، برخیزیم
آبِ رحمت بستانیم و بر آتش ریزیم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۳۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2133, Divan e Shams
بیدار شو، بیدار شو، هین رفت شب، بیدار شو
بیزار شو، بیزار شو وز خویش هم بیزار شو
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۸۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1480, Divan e Shams
خیزید مخسپید که نزدیک رسیدیم
آوازِ خروس و سگِ آن کوی شنیدیم
والله که نشانهایِ قرویِ(۴۸) دهِ یار است
آن نرگس و نسرین و قَرَنفُل(۴۹) که چریدیم
(۴۸) قَرْوْ: جوی آب، علایم پیدا شدن و کشف شدن. قُرو: گلزار
(۴۹) قَرَنفُل: گل میخک
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
تا کی به حبسِ این جهان من خویش زندانی کنم؟
وقت است جان پاک را تا میرِ میدانی کنم
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ٢٨٠۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2804
خانه را من رُوفتم از نیک و بد
خانه‌ام پُرَّست از عشقِ احد
هرچه بینم اندر او غیرِ خدا
آنِ من نَبْوَد، بُوَد عکسِ گدا
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۶۸۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2681
از خدا می‌خواه دفعِ این حسد
تا خدایت وارهانَد از جسد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #29, Divan e Shams
ای چشمِ جان را توتیا، آخر کجا رفتی؟! بیا!
تا آبِ رحمت بَرزند(۵۰) از صحنِ آتشدانِ ما
(۵۰) بَرزدن: برجوشیدن، فوران کردن
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
آن کُمیتِ عربی را که فلک‌پیمای است
وقتِ زین است و لگام است چرا ننگیزیم؟
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۶۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #862, Divan e Shams
قومی که بر بُراقِ(۵۱) بصیرت سفر کنند
بی ابر و بی‌غبار در آن مَه نظر کنند
در دانه‌های شهوتی آتش زنند زود
وز دامگاهِ صَعب(۵۲) به یک تَک(۵۳) عَبَر کنند(۵۴)
(۵۱) بُراق: اسب تندرو، مرکب هوشیاری، مَرکَبی که پیامبر در شب معراج بر آن سوار شد.
(۵۲) صَعب: سخت و دشوار
(۵۳) تَک: تاختن، دویدن، حمله
(۵۴) عَبَر کردن: عبور کردن و گذشتن
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۵۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1251
شاهِ عادل چون قرینِ او شود
نامِ آن نُورٌ عَلی نُورٍ بُوَد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
دشوارها رفت از نظر، هر سَد شد زیر و زبر
بر جایِ پا چون رُست پَر، دُوران به آسانی کنم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
خوش برانیم سویِ بیشهٔ شیرانِ سیاه
شیرگیرانه ز شیرانِ سیه نگریزیم
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۰۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4008
من عجب دارم زِ جویای صفا
کاو رَمَد(۵۵) در وقتِ صیقل از جفا
(۵۵) رَمَد: فرار کند
-------------
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #374
گر نخواهم داد، خود ننمایَمش
چونْش کردم بسته‌دل، بگشایمش
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ٣٢١٢
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3212
هرکه نقصِ خویش را دید و شناخت
اندر اِستِکمالِ(۵۶) خود، دواسبه تاخت(۵۷)
زآن نمی‌پرّد به‌سویِ ذوالْجلال
کو گُمانی می‌بَرَد خود را کمال
(۵۶) اِستِکمال: به کمال رسانیدن، کمال‌خواهی
(۵۷) دواسبه تاختن: کنایه از شتاب کردن و به شتاب رفتن
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
درِ زندانِ جهان را به شجاعت بِکَنیم
شحنهٔ عشق چو با ماست ز که پرهیزیم؟
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ٩٨٢
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #982
این جهان زندان و ما زندانیان
حُفره کن زندان و خود را وارهان
حدیث
«اَلدُّنیا سِجْنُ الْمُؤمِنِ وَ جَنَّةُ الْکافِرِ.»
«دنیا زندانِ مؤمن و بهشتِ کافر است.»
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۳۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #433
جَوْق‌جَوْق(۵۸) و، صف صف از حرص و شتاب
مُحْتَرِز(۵۹) زآتش، گُریزان سویِ آب
لاجَرَم ز آتش برآوردند سر
اِعْتبار اَلْاِعتبار ای بی‌خبر
بانگ می‌زد آتش ای گیجانِ گول
من نی‌ام آتش، منم چشمهٔ قبول
چشم‌بندی کرده‌اند ای بی‌نظر
در من آی و هیچ مگریز از شَرَر
ای خلیل اینجا شَرار و دود نیست
جز که سِحر و خُدعهٔ(۶۰) نمرود نیست
چون خلیلِ حق اگر فرزانه‌ای
آتش آبِ توست و تو پروانه‌ای
(۵۸) جَوْق‌جَوْق: دسته‌دسته
(۵۹) مُحتَرِز: دورى كننده، پرهیز کننده
(۶۰) خُدعه: نیرنگ، حیله
-------------
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
تا کی به حبسِ این جهان من خویش زندانی کنم؟
وقت است جان پاک را تا میرِ میدانی کنم
-------------------------
مجموع لغات:
(۱) کُمیت: اسب سرخ یال و دم سیاه، کَهَر
(۲) لگام: دهنهٔ اسب، افسار
(۳) انگیختن: به جنبش و حرکت درآوردن
(۴) شِحنه: داروغه، پاسبان
(۵) وَغا: جنگ، کارزار
(۶) کفلیز: کفگیر
(۷) ثور: گاو، برجِ ثور: دومین برج فلکی
(۸) اسد: شیر، برجِ اسد: پنجمین برج فلکی
(۹) حَشَر: گروهی از افراد متفرقه که معمولاً بدون مزد کار می‌کردند. جنگاوری که در سپاه متفرقه عضویت دارد.
(۱۰) پالیز: بُستان، برای دفع جانوران معمولاً در بستانها سرِ خری مرده را نصب می‌کردند.
(۱۱) کاریز: مجرای آبِ روان در زیر زمین، قنات.
(۱۲) گلعِذار: آنکه چهره‌ای مانند گل دارد، گُلرو، گلچهره، زیبارو.
(۱۳) آهوانِ تبتی: آهوانِ منسوب به تبّت در چین. منظور آهوانِ ختن است که مُشک از نافهٔ آنها به دست می‌آید.
(۱۴) بیزیدن: بیختن، الک کردن، غربال کردن
(۱۵) سِکیزیدن: جست و خیز کردن، جفتک انداختن
(۱۶) مَنْظَر: جای نگریستن و نظر انداختن
(۱۷) شُکر و صبر: در اینجا کنایه از نعمت و بلاست.
(۱۸) گبر: کافر
(۱۹) صُنع: آفرینش
(۲۰) فَر: شکوهِ ایزدی
(۲۱) مصنوع: آفریده، مخلوق
(۲۲) رَبُّ الفَلَق: پروردگار صبحگاه
(۲۳) پنجه زدن: ستیز کردن
(۲۴) فِرو مآ: نایست
(۲۵) رُدُّوا لَعادوا: اگر آنان به این جهان برگردانده شوند، دوباره به آنچه که از آن نهی شده‌اند، بازگردند.
(۲۶) سمع: گوش
(۲۷) طَمْع: حرص، آز
(۲۸) عَوان: داروغه، مأمور
(۲۹) مُقتَضی: اقتضا کننده
(۳۰) فَضول: زیاده‌گو
(۳۱) اُوستاخ: گستاخ و بی‌پروا
(۳۲) دی: دیروز
(۳۳) حُلَل: زیور‌ها، پیرایه‌ها، جمع حُلّه
(۳۴) عَزَّوَجَلّ: گرامی و بزرگ است، از صفات خداوند
(۳۵) قَبض: گرفتگی، دلتنگی و رنج
(۳۶) آتش‌دل: دلسوخته، ناراحت و پریشان حال
(۳۷) جَبین: پیشانی
(۳۸) فتیٰ: جوانمرد
(۳۹) خِلْعَت: لباس یا پارچه‌ای که خانوادۀ داماد به عروس یا خانوادۀ او هدیه می‌دهند، مجازاً هدیه
(۴۰) ضَیف: مهمان
(۴۱) قَلاووز: پیش‌آهنگ، پیشروِ لشکر
(۴۲) پالودن: صاف کردن، پاک کردن، چیزی را از صافی یا غربال رد کردن
(۴۳) مُکافی: مُکافات دهنده
(۴۴) ذُودَلال: صاحبِ ناز و کرشمه
(۴۵) فَتیٰ: جوان، جوانمرد
(۴۶) حَدید: آهن
(۴۷) قِدَم: دیرینگی، قدیم (مقابل حدوث)
(۴۸) قَرْوْ: جوی آب، علایم پیدا شدن و کشف شدن. قُرو: گلزار
(۴۹) قَرَنفُل: گل میخک
(۵۰) بَرزدن: برجوشیدن، فوران کردن
(۵۱) بُراق: اسب تندرو، مرکب هوشیاری، مَرکَبی که پیامبر در شب معراج بر آن سوار شد.
(۵۲) صَعب: سخت و دشوار
(۵۳) تَک: تاختن، دویدن، حمله
(۵۴) عَبَر کردن: عبور کردن و گذشتن
(۵۵) رَمَد: فرار کند
(۵۶) اِستِکمال: به کمال رسانیدن، کمال‌خواهی
(۵۷) دواسبه تاختن: کنایه از شتاب کردن و به شتاب رفتن
(۵۸) جَوْق‌جَوْق: دسته‌دسته
(۵۹) مُحتَرِز: دورى كننده، پرهیز کننده
(۶۰) خُدعه: نیرنگ، حیله
----------------------------
************************
تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
چند خسپیم صبوح است صلا برخیزیم
آب رحمت بستانیم و بر آتش ریزیم
آن کمیت عربی را که فلک‌پیمای است
وقت زین است و لگام است چرا ننگیزیم
خوش برانیم سوی بیشه شیران سیاه
شیرگیرانه ز شیران سیه نگریزیم
در زندان جهان را به شجاعت بکنیم
شحنه عشق چو با ماست ز که پرهیزیم
زنگیان شب غم را همه سر برداریم
زنگ و رومی چه بود چون به وغا بستیزیم
قدح باده نسازیم جز از کاسه سر
گرد هر دیگ نگردیم نه ما کفلیزیم
ز آخور ثور برانیم سوی برج اسد
چو اسد هست چه با گله گاو آمیزیم
اندرین منزل هر دم حشری گاو آرد
چاره نبود ز سر خر چو درین پالیزیم
موج دریای حقایق که زند بر که قاف
زان ز ما جوش برآورد که ما کاریزیم
بدر ماراست اگرچه چو هلالیم نزار
صدر ماراست اگرچه که درین دهلیزیم
گلرخان روی نمایند چو رو بنماییم
که بهاریم در آن باغ نه ما پاییزیم
وز سر ناز بگوییم چه چیزید شما
سجده آرند که ما پیش شما ناچیزیم
گلعذاریم ولی پیش رخ خوب شما
روی ناشسته و آلوده و بی‌تمییزیم
آهوان تبتی بهر چرا آمده‌اند
زانکه امروز همه مشک و عبر می‌بیزیم
چون دهد جام صفا بر همه ایثار کنیم
ور زند سیخ بلا همچو خران نسکیزیم
تاب خورشید ازل بر سر ما می‌تابد
می‌زند بر سر ما تیز از آن سرتیزیم
طالع شمس چو ماراست چه باشد اختر
روز و شب در نظر شمس حق تبریزیم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
چند خسپیم صبوح است صلا برخیزیم
آب رحمت بستانیم و بر آتش ریزیم
آن کمیت عربی را که فلک‌پیمای است
وقت زین است و لگام است چرا ننگیزیم
خوش برانیم سوی بیشه شیران سیاه
شیرگیرانه ز شیران سیه نگریزیم
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۱۳۵۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #1359
ننگرم کس را و گر هم بنگرم
او بهانه باشد و تو منظرم
عاشق صنع توام در شکر و صبر
عاشق مصنوع کی باشم چو گبر
عاشق صنع خدا با فر بود
عاشق مصنوع او کافر بود
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۰۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #4100
خواب چون در می‌رمد از بیم دلق
خواب نسیان کی بود با بیم حلق
لاتواخذ ان نسینا شد گواه
که بود نسیان به وجهی هم گناه
زآنکه استکمال تعظیم او نکرد
ورنه نسیان در نیاوردی نبرد
قرآن کریم، سورهٔ بقره (۲)، آیهٔ ۲۸۶
Quran, Al-Baqarah(#2), Line #286
«… رَبَّنَا لَا تُؤَاخِذْنَا إِنْ نَسِينَا أَوْ أَخْطَأْنَا… .»
«… اى پروردگار ما، اگر فراموش كرده‌ايم يا خطايى كرده‌ايم، ما را بازخواست مكن … .»
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۹۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2890, Divan e Shams
چه لطیفی و ز آغاز چنان جباری
چه نهانی و عجب این که در این غوغایی
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۱۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #910
با قضا پنجه مزن ای تند و تیز
تا نگیرد هم قضا با تو ستیز
مرده باید بود پیش حکم حق
تا نیاید زخم از رب الفلق
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۹۷۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #976
با قضا پنجه زدن نبود جهاد
ز آنکه این را هم قضا بر ما نهاد
کافرم من گر زیان کرده‌ست کس
در ره ایمان و طاعت یک نفس
سر شکسته نیست این سر را مبند
یک دو روزی جهد کن باقی بخند
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۱۹۳۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #1939
هر کجا دردی دوا آنجا رود
هر کجا پستی است آب آنجا دود
آب رحمت بایدت رو پست شو
وآنگهان خور خمر رحمت مست شو
رحمت اندر رحمت آمد تا به سر
بر یکی رحمت فرو مآ ای پسر
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۱۵۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3158
گویدش ردوا لعادوا کار توست
ای تو اندر توبه و میثاق سست
لیک من آن ننگرم رحمت کنم
رحمتم پرست بر رحمت تنم
ننگرم عهد بدت بدهم عطا
از کرم این دم چو می‌خوانی مرا
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۲۵۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #2257
همچنین هر شهوتی اندر جهان
خواه مال و خواه جاه و خواه نان
هر یکی زینها تو را مستی کند
چون نیابی آن خمارت می‌زند
این خمار غم دلیل آن شده ست
که بدان مفقود مستی‌ات بده‌ست
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۵۵۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #559
گفت والـله آمدم من بارها
تا تو را واقف کنم زین کارها
تو همی گفتی که خر رفت ای پسر
از همه گویندگان باذوقتر
باز میگشتم که او خود واقف است
زین قضا راضی است مرد عارف است
گفت آن را جمله میگفتند خوش
مر مرا هم ذوق آمد گفتنش
مر مرا تقلیدشان بر باد داد
که دو صد لعنت برآن تقلید باد
خاصه تقلید چنین بیحاصلان
خشم ابراهیم با بر آفلان
عکس ذوق آن جماعت میزدی
وین دلم زآن عکس ذوقی میشدی
عکس چندان باید از یاران خوش
که شوی از بحر بی‌عکس آب‌کش
عکس کاول زد تو آن تقلید دان
چون پیاپی شد شود تحقیق آن
تا نشد تحقیق از یاران مبر
از صدف مگسل نگشت آن قطره در
صاف خواهی چشم و عقل و سمع را
بردران تو پرده‌های طمع را
مولوى، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۸۲۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #822
جمله عالم زین غلط کردند راه
کز عدم ترسند و آن آمد پناه
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۶۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4063
گرنه نفس از اندرون راهت زدی
رهزنان را بر تو دستی کی بدی
زان عوان مقتضی که شهوت است
دل اسیر حرص و آز و آفت است
زان عوان سر شدی دزد و تباه
تا عوانان را به قهر توست راه
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۲۶۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #267
حزم آن باشد که ظن بد بری
تا گریزی و شوی از بد بری
حزم سوء الظن گفته‌ست آن رسول
هر قدم را دام می‌دان ای فضول
روی صحرا هست هموار و فراخ
هر قدم دامی است کم ران اوستاخ
آن بز کوهی دود که دام کو
چون بتازد دامش افتد در گلو
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۳۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #233, Divan e Shams
کجاست ساقی جان تا به‌هم زند ما را
بروبد از دل ما فکر دی و فردا را
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۷۵۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #753
از درون خویش این آوازها
منع کن تا کشف گردد رازها
ذکر حق کن بانگ غولان را بسوز
چشم نرگس را ازین کرکس بدوز
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۰۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #406
پس تو خود را صید می‌کردی به دام
که شدی محبوس و محرومی ز کام
در زمانه صاحب دامی بود
همچو ما احمق که صید خود کند
چون شکار خوک آمد صید عام
رنج بی‌حد لقمه خوردن زو حرام
آنکه ارزد صید را عشق است و بس
لیک او کی گنجد اندر دام کس
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۱۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #417
همچو گور کافران بیرون حلل
اندرون قهر خدا عزوجل
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #362
قبض دیدی چاره آن قبض کن
زآنکه سرها جمله می‌روید ز بن
بسط دیدی بسط خود را آب ده
چون برآید میوه با اصحاب ده
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3734
چونکه قبضی آیدت ای راهرو
آن صلاح توست آتش‌دل مشو
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۷۳۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #3739
چونکه قبض آید تو در وی بسط بین
تازه باش و چین میفکن در جبین
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1643
لیک حاضر باش در خود ای فتی
تا به خانه او بیابد مر تو را
ورنه خلعت را برد او بازپس
که نیابیدم به خانه هیچکس
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۶۴۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3644
هست مهمانخانه این تن ای جوان
هر صباحی ضیف نو آید دوان
هین مگو کین ماند اندر گردنم
که هم اکنون باز پرد در عدم
هر چه آید از جهان غیب‌وش
در دلت ضیف‌ست او را دار خوش
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۴۶۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4466
عاشقان از بی‌مرادی‌های خویش
با‌خبر گشتند از مولای خویش
بی‌مرادی شد قلاووز بهشت
حفت الجنه شنو ای خوش‌سرشت
حدیث
«حُفَّتِ الْجَنَّةُ بِالْمَكَارِهِ وَحُفَّتِ النَّارُ بِالشَّهَوَاتِ.»
«بهشت در چیزهای ناخوشایند پوشیده شده و دوزخ در شهوات.»
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
بیرون شدم ز آلودگی با قوت پالودگی
اوراد خود را بعد ازین مقرون سبحانی کنم
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۲۱۵
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #215
این جهان کوه است و فعل ما ندا
سوی ما آید نداها را صدا
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #419
فعل تو که زاید از جان و تنت
همچو فرزندت بگیرد دامنت
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۱۳۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2138
ای زده بر بیخودان تو ذوالفقار
بر تن خود می‌زنی آن هوش دار
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۶۶۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #3662
ای دریده پوستین یوسفان
گرگ برخیزی از این خواب گران
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۸۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3180
ای دریده پوستین یوسفان
گر بدرد گرگت آن از خویش دان
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۱۳۱۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #1311
ای که تو از ظلم چاهی می‌کنی
از برای خویش دامی می‌کنی
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۱۵۰۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #1502
ای تو کرده ظلم‌ها چون خوش‌دلی
از تقاضای مکافی غافلی
یا فراموشت شده‌ست از کرده‌هات
که فرو آویخت غفلت پرده‌هات
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۴۱۵
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #415
گرد خود برگرد و جرم خود ببین
جنبش از خود بین و از سایه مبین
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۴۹۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1494
عقل بودی گرد خود کردی طواف
تا بدیدی جرم خود گشتی معاف
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۸۹۶
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1896
هیچ گرد خود نمی‌گردد که من
کژروی کردم چو اندر دین شمن
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۹۱۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1913
پس تو را هر غم که پیش آید ز درد
بر کسی تهمت منه بر خویش گرد
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۴۵۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2458
کی کژی کردی و کی کردی تو شر
که ندیدی لایقش در پی اثر
کی فرستادی دمی بر آسمان
نیکیی کز پی نیآمد مثل آن
گر مراقب باشی و بیدار تو
بینی هر دم پاسخ کردار تو
مولوی، مثنوی، دفتر ششم، بیت ۳۴۸۷
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #6, Line #3487
چون تو می‌بینی که نیکی می‌کنی
بر حیات و راحتی بر می‌زنی
چونکه تقصیر و فسادی می‌رود
آن حیات و ذوق پنهان می‌شود
دید خود مگذار از دید خسان
که به مردارت کشند این کرکسان
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۴۶۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2464
از بدی چون دل سیاه و تیره شد
فهم کن اینجا نشاید خیره شد
ورنه خود تیری شود آن تیرگی
در رسد در تو جزای خیرگی
ور نیآید تیر از بخشایش است
نه پی نادیدن آلایش است
هین مراقب باش گر دل بایدت
کز پی هر فعل چیزی زایدت
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۶۵
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #165
چونکه بد کردی بترس آمن مباش
زآنکه تخم است و برویاند خداش
چند گاهی او بپوشاند که تا
آیدت ز آن بد پشیمان و حیا
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #321
حیله‌های تیره اندر داوری
پیش بینایان چرا می‌آوری
هر چه در دل داری از مکر و رموز
پیش ما رسواست و پیدا همچو روز
گر بپوشیمش ز بنده‌پروری
تو چرا بی‌رویی از حد می‌بری
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۹۶۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #3969
رازها را می‌کند حق آشکار
چون بخواهد رست تخم بد مکار
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3214
علتی بتر ز پندار کمال
نیست اندر جان تو ای ذودلال
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۱۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3219
در تگ جو هست سرگین ای فتی
گرچه جو صافی نماید مر تو را
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ۳۲۴۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3240
کرده حق ناموس را صد من حدید
ای بسی بسته به بند ناپدید
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۸۴۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2842, Divan e Shams
چه چگونه بد عدم را چه نشان نهی قدم را
نگر اولین قدم را که تو بس نکو نهادی
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
چند خسپیم صبوح است صلا برخیزیم
آب رحمت بستانیم و بر آتش ریزیم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۱۳۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #2133, Divan e Shams
بیدار شو بیدار شو هین رفت شب بیدار شو
بیزار شو بیزار شو وز خویش هم بیزار شو
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۴۸۰
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1480, Divan e Shams
خیزید مخسپید که نزدیک رسیدیم
آواز خروس و سگ آن کوی شنیدیم
والله که نشانهای قروی ده یار است
آن نرگس و نسرین و قرنفل که چریدیم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
تا کی به حبس این جهان من خویش زندانی کنم
وقت است جان پاک را تا میر میدانی کنم
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ٢٨٠۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #2804
خانه را من روفتم از نیک و بد
خانه‌ام پرست از عشق احد
هرچه بینم اندر او غیر خدا
آن من نبود بود عکس گدا
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۶۸۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #2681
از خدا می‌خواه دفع این حسد
تا خدایت وارهاند از جسد
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۹
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #29, Divan e Shams
ای چشم جان را توتیا آخر کجا رفتی بیا
تا آب رحمت برزند از صحن آتشدان ما
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
آن کمیت عربی را که فلک‌پیمای است
وقت زین است و لگام است چرا ننگیزیم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۸۶۲
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #862, Divan e Shams
قومی که بر براق بصیرت سفر کنند
بی ابر و بی‌غبار در آن مه نظر کنند
در دانه‌های شهوتی آتش زنند زود
وز دامگاه صعب به یک تک عبر کنند
مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۵۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #4, Line #1251
شاه عادل چون قرین او شود
نام آن نور علی نور بود
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
دشوارها رفت از نظر هر سد شد زیر و زبر
بر جای پا چون رست پر دوران به آسانی کنم
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
خوش برانیم سوی بیشه شیران سیاه
شیرگیرانه ز شیران سیه نگریزیم
مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۴۰۰۸
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #3, Line #4008
من عجب دارم ز جویای صفا
کاو رمد در وقت صیقل از جفا
مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۴
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #2, Line #374
گر نخواهم داد خود ننمایمش
چونش کردم بسته‌دل بگشایمش
مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ٣٢١٢
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #3212
هرکه نقص خویش را دید و شناخت
اندر استکمال خود دواسبه تاخت
زآن نمی‌پرد به‌سوی ذوالجلال
کو گمانی می‌برد خود را کمال
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۶۴۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1643, Divan e Shams
در زندان جهان را به شجاعت بکنیم
شحنه عشق چو با ماست ز که پرهیزیم
مولوی، مثنوی، دفتر اوّل، بیت ٩٨٢
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #1, Line #982
این جهان زندان و ما زندانیان
حفره کن زندان و خود را وارهان
حدیث
«اَلدُّنیا سِجْنُ الْمُؤمِنِ وَ جَنَّةُ الْکافِرِ.»
«دنیا زندانِ مؤمن و بهشتِ کافر است.»
مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۳۳
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Mathnavi), Book #5, Line #433
جوق‌جوق و صف صف از حرص و شتاب
محترز زآتش گریزان سوی آب
لاجرم ز آتش برآوردند سر
اعتبار الاعتبار ای بی‌خبر
بانگ می‌زد آتش ای گیجان گول
من نی‌ام آتش منم چشمه قبول
چشم‌بندی کرده‌اند ای بی‌نظر
در من آی و هیچ مگریز از شرر
ای خلیل اینجا شرار و دود نیست
جز که سحر و خدعه نمرود نیست
چون خلیل حق اگر فرزانه‌ای
آتش آب توست و تو پروانه‌ای
مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۳۹۱
Rumi (Molana Jalaleddin) Poem (Qazal) #1391, Divan e Shams
تا کی به حبس این جهان من خویش زندانی کنم
وقت است جان پاک را تا میر میدانی کنم
Sign in or sign up to post comments.