مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۷۲

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3072, Divan e Shams

به من نگر که به جز من به هر که درنگری

یقین شود که ز عشقِ خدای بی‌خبری

بدان رُخی بنگر کاو نمک ز حق دارد

بُوَد که ناگه از آن رُخ تو دولتی بِبَری

تو را چو عقل پدر بوده ‌است و تَنْ مادر

جمالِ رویِ پدر در نگر، اگر پسری

بدانکه پیر سراسر صفاتِ حق باشد

اگرچه پیر نماید به صورتِ بشری

به پیشِ تو چو کَفَست و به وصفِ خود دریا

به چشمِ خلق مُقیمست و هر دَم او سفری

هنوز مشکل ماندست حالِ پیر تو را

هزار آیتِ کبری(۱) درو، چه بی‌هنری؟

رسید صورتِ روحانیی به مریمِ دل

ز بارگاه، منزّه ز خشکی و ز تَری

از آن نَفَس که درو سرِّ روح پنهان شد

بکرد حامله دل را رسولِ ره گذری

ایا دلی که تو حامل شدی از آن خسرو

به وقتِ جنبشِ آن حمل تا درو نگری

چو حمل صورت گیرد ز شمسِ تبریزی

چو دل شوی تو و چون دل به سویِ غیب پَری

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۴۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 2, Line # 3745

حَیْثَ ما کُنْتُم فَوَلُّوا وَجْهَکُم

نَحْوَهُ هذا الَّذی لَمْ یَنْهَکُم

در هر وضعيّت و هر جا که باشید، رو به سوی او (خدا) کنید. 

خدا شما را فقط از  این کار منع نکرده است.

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۵۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 2, Line # 3354

گرچه دوری، دور می‌جنبان تو دُم

حَیثُ ما کُنتُم فَوَلُّوا وَجهَکُم

گر چه در ذهن هستی و از او دوری، از دور دُم آشنایی با او 

(از جنس او بودن) را به حرکت در آر. به این آیه قرآن توجه کن

که می گوید: در هر جا که هستی رو به او کن.

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۹۰

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 590, Divan e Shams

سر از بهرِ هوس باید، چو خالی گشت سر چه بْوَد؟

چو جان بهرِ نظر باشد، روانِ بی‌نظر چه بْوَد؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۵

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 615, Divan e Shams

دیوانه دگر سانست، او حاملۀ جانست

چشمش چو به جانانست، حملش نه بدو ماند؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۴۱

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2641, Divan e Shams

گیرم که نبینی رخ آن دختر چینی

از جنبش او جنبش این پرده نبینی

مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، شماره ۲۶

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)# 26, Divan e Shams

گیرم که نبینی به نظر چشمهٔ خورشید

نی گرمیَت از شمس بد افسردگی از فِی(۲)؟

هین دور شو از سردی و بفزای ز گرمی

تا صیف شود بهمنت و رشد شود غِی(۳)

خورشید نماید خبرِ بی‌دم و بی‌حرف

بربند لب از اَبْجَدْ و از هَوَّزْ و حُطّی(۴)

( اَبْجَدْ - هَوَّزْ - حُطّی - کَلَمَنْ - سَعْفَصْ - قَرَشَتْ - ثَخَّذْ - ضَظِغْ )

ترتیبی خاصّ برای الفبای عربی در هشت کلمه

قرآن کریم، سوره مريم(۱۹)، آیه ۳۳-۱۶

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #16-33

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا(۱۶)

در اين كتاب مريم را ياد كن، آنگاه كه از خاندان خويش به 

مكانى رو به سوى برآمدن آفتاب، دورى گزيد.

فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا(۱۷)

ميان خود و آنان پرده‌اى كشيد و ما روح خود را نزدش فرستاديم 

و چون انسانى تمام بر او نمودار شد.

قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَٰنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا(۱۸)

مريم گفت: از تو به خداى رحمان پناه مى‌برم، كه پرهيزگار باشى.

قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا(۱۹)

گفت: من فرستاده پروردگار تو هستم، تا تو را پسرى پاكيزه ببخشم.

قَالَتْ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا(۲۰)

گفت: از كجا مرا فرزندى باشد، حال آنكه هيچ بشرى به 

من دست نزده است و من بدكاره هم نبوده‌ام.

قَالَ كَذَٰلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ ۖ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا ۚ وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِيًّا(۲۱)

گفت: پروردگار تو اينچنين گفته است: اين براى من آسان است. 

ما آن پسر را براى مردم آيتى و بخشايشى كنيم و اين كارى است حتمى و پايان يافته.

فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا(۲۲)

پس به او آبستن شد و او را با خود به مكانى دورافتاده برد.

فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا(۲۳)

درد زاييدن او را به سوى تنه درخت خرمايى كشانيد. گفت: اى 

كاش پيش از اين مرده بودم و از يادها فراموش شده بودم.

فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا(۲۴)

كودك از زير او ندا داد: محزون مباش، پروردگارت از زير پاى تو جوى آبى روان ساخت.

وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا(۲۵)

نخل را بجنبان تا خرماى تازه چيده برايت فرو ريزد.

فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا ۖ فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ 

لِلرَّحْمَٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا(۲۶)

پس اى زن، بخور و بياشام و شادمان باش و اگر از آدميان كسى 

را ديدى بگوى: براى خداى رحمان روزه نذر كرده‌ام و امروز با هيچ بشرى سخن نمى‌گويم.

فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُ ۖ قَالُوا يَا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئًا فَرِيًّا(۲۷)

كودك را برداشت و نزد قوم خود آورد. گفتند: اى مريم، كارى قبيح كرده‌اى.

يَا أُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا(۲۸)

اى خواهر هارون، نه پدرت مرد بدى بود و نه مادرت زنى بدكاره.

فَأَشَارَتْ إِلَيْهِ ۖ قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا(۲۹)

به فرزند اشاره كرد. گفتند: چگونه با كودكى كه در گهواره است سخن بگوييم.

قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا(۳۰)

كودك گفت: من بنده خدايم، به من كتاب داده و مرا پيامبر گردانيده است.

جَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا(۳۱)

و هر جا كه باشم مرا بركت داده و تا زنده‌ام به نماز و زكات وصيت كرده است.

وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا(۳۲)

و نيز نيكى كردن به مادرم. و مرا جبار و شقى نساخته است.

وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتُ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا(۳۳)

سلام بر من؛ روزى كه زاده شدم و روزى كه مى‌ميرم و روزى كه ديگر 

بار زنده برانگيخته مى‌شوم.

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۲۱

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1021, Divan e Shams

خوش خبران غلامِ تو، رطلِ گران سلامِ تو

چون شنوند نامِ تو، یاوه کنند پا و سَر

قرآن کریم، سوره مريم(۱۹)، آیه ۳۴،۳۵

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #34,35

ذَٰلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ ۚ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ(۳۴) 

اين است عيسى بن مريم -به سخن حق-همان كه در باره او در ترديد بودند.

مَا كَانَ لِلَّهِ أَنْ يَتَّخِذَ مِنْ وَلَدٍ ۖ سُبْحَانَهُ ۚ إِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ(۳۵)

نسزد خداوند را كه فرزندى برگيرد. منزه است. چون اراده كارى كند، 

مى‌گويد: موجود شو. پس موجود مى‌شود.

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1344, Divan e Shams

دمِ او جان دهدت رو ز نَفَخْتُ(۵) بپذیر

کارِ او کُنْ فَیَکُون ‌ست، نه موقوفِ علل

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۴۶۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 2466

پیشِ چوگانهای حکمِ کُنْ فَکان

می‌دویم اندر مکان و لامَکان

قرآن کریم، سوره مريم(۱۹)، آیه ۴۰-۳۶

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #36-40

وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ ۚ هَٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ(۳۶)

واللّه پروردگار من و پروردگار شماست، پس او را بپرستيد، كه راه راست اين است.

فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِنْ بَيْنِهِمْ ۖ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ(۳۷)

گروه‌ها با هم اختلاف كردند، پس واى بر كافران به هنگام حضور در آن روز بزرگ.

أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ يَوْمَ يَأْتُونَنَا ۖ لَٰكِنِ الظَّالِمُونَ الْيَوْمَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ(۳۸)

چه خوب مى‌شنوند و چه خوب مى‌بينند آن روز كه نزد ما مى‌آيند.

ولى ستمكاران امروز در گمراهى آشكارى هستند.

وَأَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ(۳۹)

آنان را از روز حسرت كه كار به پايان آمده و آنان همچنان در حال غفلت و بى‌ايمانى هستند بترسان.

إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ(۴۰)

هر آينه ما زمين و هر كه را بر روی آن است به ارث مى‌بريم و همه به نزد ما بازگردانده مى‌شوند.

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۹۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 1295

عقلِ جزوی، عقلِ استخراج نیست

جز پذیرایِ فن و محتاج نیست

قابلِ تعلیم و فهم است این خِرَد

لیک صاحبْ وحی تعلیمش دهد

جمله حِرفت ها یقین از وحی بود

اوّلِ او، لیک عقل آن را فزود

هیچ حِرفت(۶) را، ببین کین عقلِ ما

تانَد او آموختن بی اوستا؟

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۰۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 1309

عقلِ کُلّ را گفت: ما زاغَ الْبَصَر*

عقلِ جزوی می‌کند هر سو نظر

عقلِ مازاغ ست نورِ خاصگان

عقلِ زاغ اُستادِ گورِ مُردگان

جان که او دنبالهٔ زاغان پَرَد

زاغ، او را سوی گورستان بَرَد

هین مَدو اندر پیِ نَفْسِ چو زاغ

کو به گورستان بَرَد، نه سویِ باغ

گر رَوی، رَوْ در پیِ عَنقایِ(۷) دل

سویِ قاف و مسجدِ اَقصایِ دل

* قرآن کریم، سوره نجم(۵۳)، آیه ۱۷

Quran, Sooreh An-Najm(#53), Line #17

« مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَىٰ »

« چشم خطا نكرد و از حد درنگذشت.» 

« چشمانش نلغزید و طغیان نکرد.»

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۱۷۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 2178

جَهد کن تا پیرِ عقل و دین شوی

تا چو عقلِ کُلّ، تو باطن بین شوی

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۳۰۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 2301

عقل، ضدِّ شهوت است ای پهلوان

آنکه شهوت می تَنَد(۸)، عقلش مخوان

وَهْم خوانَش آنکه شهوت را گِداست

وَهْم، قلبِ نقدِ زَرِّ عقلهاست

بی‌مِحَک(۹) پیدا نگردد وَهْم و عقل

هر دو را سویِ مِحَک کن زود، نقل

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۸۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 3287

زرِّ عقلت ریزه است ای مُتَّهم

بر قُراضه(۱۰) مُهرِ سِکّه چون نَهَم ؟

عقلِ تو قسمت شده بر صد مُهِمّ

بر هزاران آرزو و طِمّ(۱۱) و رِمّ(۱۲)

جمع باید کرد اجزا را به عشق

تا شوی خوش چون سمرقند و دمشق

جَوجَوی(۱۳)، چون جمع گردی ز اشتباه

پس توان زد بر تو سِکّهٔ پادشاه

ور ز مِثقالی شوی افزون تو خام

از تو سازَد شَه یکی زَرّینه جام

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 5, Line # 3145

ذرّه‌یی گر جهدِ تو افزون بود

در ترازوی خدا موزون بود

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٣٣١١

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 3311

پیش بینیّ این خِرَد تا گور بود

وآنِ صاحبْ دل به نفخِ صُور(۱۴) بود

این خِرَد از گورِ خاکی نگذرد

وین قدم، عرصه عجایب نسپرد

زین قَدَم، وین عقل، رَوْ بیزار شو

چشمِ غیبی جُوی و برخوردار شو

همچو موسی نور کی یابد ز جَیب(۱۵)

سُخرهٔ استاد و شاگردان کتاب؟

زین نظر، وین عقل، نآید جز دَوار

پس نظر بگذار و بگزین انتظار

از سخن گویی مجویید ارتفاع(۱۶)

منتظر را بِهْ ز گفتن، اِستماع(۱۷)

منصبِ تعلیم نوعِ شهوت است

هر خیالِ شهوتی در رَه بُت است

گر به فضلش پی ببردی هر فَضول(۱۸)

کی فرستادی خدا چندین رسول؟

عقلِ جزوی همچو برق است و دَرَخش(۱۹)

در دَرَخشی کَی توان شد سویِ وَخش(۲۰)؟

نیست نورِ برق، بهرِ رهبری

بلکه امرست ابر را که می گِری(۲۱)

برقِ عقلِ ما برای گریه است

تا بگرید نیستی در شوقِ هست

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۳۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 5, Line # 736

دست را مسپار جز در دستِ پیر

حق شده ست آن دستِ او را دستگیر

پیرِ عقلت کودکی خُو کرده است

از جوارِ نفس کاندر پرده است

عقلِ کامل را قرین کن با خِرَد

تا که باز آید خِرَد زآن خُویِ بد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۶۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 5, Line # 463

عقلِ جزوی عقل را بد نام کرد

کامِ دنیا مَرد را بی کام کرد

آن ز صیدی، حُسنِ صیّادی بدید

وین ز صیّادی، غمِ صیدی کشید

آن ز خدمت، نازِ مَخدومی(۲۲) بیافت

وین ز مخدومی ز راهِ عِز(۲۳) بتافت

آن ز فرعونی اسیرِ آب شد

وز اسیری، سِبط(۲۴) صد سهراب شد

لَعبِ معکوس(۲۵) است و فَرزین‌بندِ(۲۶) سخت

حیله کم کن کارِ اقبال است و بخت

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۸۳۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 836

چونکه غم بینی، تو استغفار(۲۷) کن      

غم به امرِ خالق آمد، کار کن

چون بخواهد، عینِ غم، شادی شود         

عینِ بندِ پای، آزدی شود

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۹۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 3, Line # 3697

هرچه از وی شاد گردی در جهان

از فراقِ او بیندیش آن زمان

زآنچه گشتی شاد، بس کس شاد شد

آخر از وی جَست و همچون باد شد

از تو هم بجهد، تو دل بر وَی مَنه

پیش از آن کو بجهد، از وی تو بِجِه

(۱) آیتِ کبری: بزرگ ترین نشانه

(۲) فِی: سایه

(۳) غِی: گمراه شدن، بی راه شدن

(۴) حُطّی: ترتیبی خاصّ برای الفبای عربی که در هشت کلمه: ابجد، هوّز…گرد آمده است

(۵) نَفَخْتُ: دمیدم

(۶) حِرفت: حرفه، پیشه، شغل

(۷) عَنقا: سیمرغ

(۸) شهوت تَنیدن: تار شهوت را تنیدن و بافتن که منظور همان شهوت رانی است.

(۹)‌ مِحَک: سنگی که طلا یا نقره را به آن می‌مالند و عیار آن‌ها را آزمایش می‌کنند.

(۱۰) قُراضه: ریزه های طلا و نقره و پول. مستعمل، ازکارافتاده

(۱۱) طِمّ: دریا و آب فراوان

(۱۲) رِمّ: زمین و خاک

(۱۳) جَوجَو: یک جو یک جو و ذرّه ذرّه

(۱۴) نفخِ صُور: دمیدن در شیپور، یکی از علائم قیامت کبری

(۱۵) جَیب: گریبان

(۱۶) ارتفاع: بالا رفتن والایی و رفعت جستن

(۱۷) اِستماع: گوش دادن، شنیدن

(۱۸) فَضول: یاوه گو

(۱۹) دَرَخش: درخشیدن، روشنی

(۲۰) وَخش: آغاز و ابتدا، کنایه از عالم حقیقت که وطن اصلی انسان است.

(۲۱) می گِر: گریه کن

(۲۲) مَخدوم: کسی که به او خدمت می کنند.

(۲۳) عِز: عزّت و ارجمندی

(۲۴) سِبط: پیرو واقعی موسی، یهودی

(۲۵) لَعبِ معکوس: بازی وارونه

(۲۶) فَرزین‌بند: فرزین مهره ای است در شطرنج که امروزه به آن وزیر هم می گویند. فَرزین‌بند، شگردی است در شطرنج که اهلش از آن اطلاع دارند و تعریفش آنست که: فرزین (وزیر) به تقویت پیاده ای که پسِ او باشد، مهره حریف را پیش آمدن ندهد، چرا که اگر مهره حریف، پیاده کُشد، فرزین انتقام او را خواهد گرفت.

(۲۷) استغفار: آمرزش خواستن، طلب مغفرت کردن

************************

تمام اشعار برنامه بر اساس فرمت سایت گنج نما برای جستجوی آسان

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۳۰۷۲

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 3072, Divan e Shams

به من نگر که به جز من به هر که درنگری

یقین شود که ز عشق خدای بی‌خبری

بدان رخی بنگر کاو نمک ز حق دارد

بود که ناگه از آن رخ تو دولتی ببری

تو را چو عقل پدر بوده ‌است و تن مادر

جمال روی پدر در نگر اگر پسری

بدانکه پیر سراسر صفات حق باشد

اگرچه پیر نماید به صورت بشری

به پیش تو چو کفست و به وصف خود دریا

به چشم خلق مقیمست و هر دم او سفری

هنوز مشکل ماندست حال پیر تو را

هزار آیت کبری درو چه بی‌هنری؟

رسید صورت روحانیی به مریم دل

ز بارگاه منزه ز خشکی و ز تری

از آن نفس که درو سر روح پنهان شد

بکرد حامله دل را رسول ره گذری

ایا دلی که تو حامل شدی از آن خسرو

به وقت جنبش آن حمل تا درو نگری

چو حمل صورت گیرد ز شمس تبریزی

چو دل شوی تو و چون دل به سوی غیب پری

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۷۴۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 2, Line # 3745

حیث ما کنتم فولوا وجهکم

نحوه هذا الذی لم ینهکم

در هر وضعيّت و هر جا که باشید، رو به سوی او (خدا) کنید. 

خدا شما را فقط از  این کار منع نکرده است.

مولوی، مثنوی، دفتر دوم، بیت ۳۳۵۴

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 2, Line # 3354

گرچه دوری دور می‌جنبان تو دم

حیث ما کنتم فولوا وجهکم

گر چه در ذهن هستی و از او دوری، از دور دُم آشنایی با او 

(از جنس او بودن) را به حرکت در آر. به این آیه قرآن توجه کن

که می گوید: در هر جا که هستی رو به او کن.

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۵۹۰

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 590, Divan e Shams

سر از بهر هوس باید چو خالی گشت سر چه بود؟

چو جان بهر نظر باشد روان بی‌نظر چه بود؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۶۱۵

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 615, Divan e Shams

دیوانه دگر سانست او حاملۀ جانست

چشمش چو به جانانست حملش نه بدو ماند؟

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۲۶۴۱

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 2641, Divan e Shams

گیرم که نبینی رخ آن دختر چینی

از جنبش او جنبش این پرده نبینی

مولوی، دیوان شمس، ترجیعات، شماره ۲۶

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Tarjiaat)# 26, Divan e Shams

گیرم که نبینی به نظر چشمهٔ خورشید

نی گرمیت از شمس بد افسردگی از فی؟

هین دور شو از سردی و بفزای ز گرمی

تا صیف شود بهمنت و رشد شود غی

خورشید نماید خبر بی‌دم و بی‌حرف

بربند لب از ابجد و از هوز و حطی

( اَبْجَدْ - هَوَّزْ - حُطّی - کَلَمَنْ - سَعْفَصْ - قَرَشَتْ - ثَخَّذْ - ضَظِغْ )

ترتیبی خاصّ برای الفبای عربی در هشت کلمه

قرآن کریم، سوره مريم(۱۹)، آیه ۳۳-۱۶

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #16-33

وَاذْكُرْ فِي الْكِتَابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِهَا مَكَانًا شَرْقِيًّا(۱۶)

در اين كتاب مريم را ياد كن، آنگاه كه از خاندان خويش به 

مكانى رو به سوى برآمدن آفتاب، دورى گزيد.

فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجَابًا فَأَرْسَلْنَا إِلَيْهَا رُوحَنَا فَتَمَثَّلَ لَهَا بَشَرًا سَوِيًّا(۱۷)

ميان خود و آنان پرده‌اى كشيد و ما روح خود را نزدش فرستاديم 

و چون انسانى تمام بر او نمودار شد.

قَالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمَٰنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا(۱۸)

مريم گفت: از تو به خداى رحمان پناه مى‌برم، كه پرهيزگار باشى.

قَالَ إِنَّمَا أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلَامًا زَكِيًّا(۱۹)

گفت: من فرستاده پروردگار تو هستم، تا تو را پسرى پاكيزه ببخشم.

قَالَتْ أَنَّىٰ يَكُونُ لِي غُلَامٌ وَلَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَلَمْ أَكُ بَغِيًّا(۲۰)

گفت: از كجا مرا فرزندى باشد، حال آنكه هيچ بشرى به 

من دست نزده است و من بدكاره هم نبوده‌ام.

قَالَ كَذَٰلِكِ قَالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ ۖ وَلِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَرَحْمَةً مِنَّا ۚ وَكَانَ أَمْرًا مَقْضِيًّا(۲۱)

گفت: پروردگار تو اينچنين گفته است: اين براى من آسان است. 

ما آن پسر را براى مردم آيتى و بخشايشى كنيم و اين كارى است حتمى و پايان يافته.

فَحَمَلَتْهُ فَانْتَبَذَتْ بِهِ مَكَانًا قَصِيًّا(۲۲)

پس به او آبستن شد و او را با خود به مكانى دورافتاده برد.

فَأَجَاءَهَا الْمَخَاضُ إِلَىٰ جِذْعِ النَّخْلَةِ قَالَتْ يَا لَيْتَنِي مِتُّ قَبْلَ هَٰذَا وَكُنْتُ نَسْيًا مَنْسِيًّا(۲۳)

درد زاييدن او را به سوى تنه درخت خرمايى كشانيد. گفت: اى 

كاش پيش از اين مرده بودم و از يادها فراموش شده بودم.

فَنَادَاهَا مِنْ تَحْتِهَا أَلَّا تَحْزَنِي قَدْ جَعَلَ رَبُّكِ تَحْتَكِ سَرِيًّا(۲۴)

كودك از زير او ندا داد: محزون مباش، پروردگارت از زير پاى تو جوى آبى روان ساخت.

وَهُزِّي إِلَيْكِ بِجِذْعِ النَّخْلَةِ تُسَاقِطْ عَلَيْكِ رُطَبًا جَنِيًّا(۲۵)

نخل را بجنبان تا خرماى تازه چيده برايت فرو ريزد.

فَكُلِي وَاشْرَبِي وَقَرِّي عَيْنًا ۖ فَإِمَّا تَرَيِنَّ مِنَ الْبَشَرِ أَحَدًا فَقُولِي إِنِّي نَذَرْتُ 

لِلرَّحْمَٰنِ صَوْمًا فَلَنْ أُكَلِّمَ الْيَوْمَ إِنْسِيًّا(۲۶)

پس اى زن، بخور و بياشام و شادمان باش و اگر از آدميان كسى 

را ديدى بگوى: براى خداى رحمان روزه نذر كرده‌ام و امروز با هيچ بشرى سخن نمى‌گويم.

فَأَتَتْ بِهِ قَوْمَهَا تَحْمِلُهُ ۖ قَالُوا يَا مَرْيَمُ لَقَدْ جِئْتِ شَيْئًا فَرِيًّا(۲۷)

كودك را برداشت و نزد قوم خود آورد. گفتند: اى مريم، كارى قبيح كرده‌اى.

يَا أُخْتَ هَارُونَ مَا كَانَ أَبُوكِ امْرَأَ سَوْءٍ وَمَا كَانَتْ أُمُّكِ بَغِيًّا(۲۸)

اى خواهر هارون، نه پدرت مرد بدى بود و نه مادرت زنى بدكاره.

فَأَشَارَتْ إِلَيْهِ ۖ قَالُوا كَيْفَ نُكَلِّمُ مَنْ كَانَ فِي الْمَهْدِ صَبِيًّا(۲۹)

به فرزند اشاره كرد. گفتند: چگونه با كودكى كه در گهواره است سخن بگوييم.

قَالَ إِنِّي عَبْدُ اللَّهِ آتَانِيَ الْكِتَابَ وَجَعَلَنِي نَبِيًّا(۳۰)

كودك گفت: من بنده خدايم، به من كتاب داده و مرا پيامبر گردانيده است.

جَعَلَنِي مُبَارَكًا أَيْنَ مَا كُنْتُ وَأَوْصَانِي بِالصَّلَاةِ وَالزَّكَاةِ مَا دُمْتُ حَيًّا(۳۱)

و هر جا كه باشم مرا بركت داده و تا زنده‌ام به نماز و زكات وصيت كرده است.

وَبَرًّا بِوَالِدَتِي وَلَمْ يَجْعَلْنِي جَبَّارًا شَقِيًّا(۳۲)

و نيز نيكى كردن به مادرم. و مرا جبار و شقى نساخته است.

وَالسَّلَامُ عَلَيَّ يَوْمَ وُلِدْتُ وَيَوْمَ أَمُوتُ وَيَوْمَ أُبْعَثُ حَيًّا(۳۳)

سلام بر من؛ روزى كه زاده شدم و روزى كه مى‌ميرم و روزى كه ديگر 

بار زنده برانگيخته مى‌شوم.

مولوی، دیوان شمس، غزل شمارهٔ ۱۰۲۱

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1021, Divan e Shams

خوش خبران غلام تو رطل گران سلام تو

چون شنوند نام تو یاوه کنند پا و سر

قرآن کریم، سوره مريم(۱۹)، آیه ۳۴،۳۵

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #34,35

ذَٰلِكَ عِيسَى ابْنُ مَرْيَمَ ۚ قَوْلَ الْحَقِّ الَّذِي فِيهِ يَمْتَرُونَ(۳۴) 

اين است عيسى بن مريم -به سخن حق-همان كه در باره او در ترديد بودند.

مَا كَانَ لِلَّهِ أَنْ يَتَّخِذَ مِنْ وَلَدٍ ۖ سُبْحَانَهُ ۚ إِذَا قَضَىٰ أَمْرًا فَإِنَّمَا يَقُولُ لَهُ كُنْ فَيَكُونُ(۳۵)

نسزد خداوند را كه فرزندى برگيرد. منزه است. چون اراده كارى كند، 

مى‌گويد: موجود شو. پس موجود مى‌شود.

مولوی، دیوان شمس، غزل شماره ۱۳۴۴

 Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Qazal)# 1344, Divan e Shams

دم او جان دهدت رو ز نفخت بپذیر

کار او کن فیکون ‌ست نه موقوف علل

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۲۴۶۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 2466

پیش چوگانهای حکم کن فکان

می‌دویم اندر مکان و لامکان

قرآن کریم، سوره مريم(۱۹)، آیه ۴۰-۳۶

Quran, Sooreh Maryam(#19), Line #36-40

وَإِنَّ اللَّهَ رَبِّي وَرَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ ۚ هَٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ(۳۶)

واللّه پروردگار من و پروردگار شماست، پس او را بپرستيد، كه راه راست اين است.

فَاخْتَلَفَ الْأَحْزَابُ مِنْ بَيْنِهِمْ ۖ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ مَشْهَدِ يَوْمٍ عَظِيمٍ(۳۷)

گروه‌ها با هم اختلاف كردند، پس واى بر كافران به هنگام حضور در آن روز بزرگ.

أَسْمِعْ بِهِمْ وَأَبْصِرْ يَوْمَ يَأْتُونَنَا ۖ لَٰكِنِ الظَّالِمُونَ الْيَوْمَ فِي ضَلَالٍ مُبِينٍ(۳۸)

چه خوب مى‌شنوند و چه خوب مى‌بينند آن روز كه نزد ما مى‌آيند.

ولى ستمكاران امروز در گمراهى آشكارى هستند.

وَأَنْذِرْهُمْ يَوْمَ الْحَسْرَةِ إِذْ قُضِيَ الْأَمْرُ وَهُمْ فِي غَفْلَةٍ وَهُمْ لَا يُؤْمِنُونَ(۳۹)

آنان را از روز حسرت كه كار به پايان آمده و آنان همچنان در حال غفلت و بى‌ايمانى هستند بترسان.

إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَمَنْ عَلَيْهَا وَإِلَيْنَا يُرْجَعُونَ(۴۰)

هر آينه ما زمين و هر كه را بر روی آن است به ارث مى‌بريم و همه به نزد ما بازگردانده مى‌شوند.

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۲۹۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 1295

عقل جزوی عقل استخراج نیست

جز پذیرای فن و محتاج نیست

قابل تعلیم و فهم است این خرد

لیک صاحب وحی تعلیمش دهد

جمله حرفت ها یقین از وحی بود

اول او لیک عقل آن را فزود

هیچ حرفت را ببین کین عقل ما

تاند او آموختن بی اوستا؟

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۱۳۰۹

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 1309

عقل کل را گفت ما زاغ البصر*

عقل جزوی می‌کند هر سو نظر

عقل مازاغ ست نور خاصگان

عقل زاغ استاد گور مردگان

جان که او دنبالهٔ زاغان پرد

زاغ او را سوی گورستان برد

هین مدو اندر پی نفس چو زاغ

کو به گورستان برد نه سوی باغ

گر روی رو در پی عنقای دل

سوی قاف و مسجد اقصای دل

* قرآن کریم، سوره نجم(۵۳)، آیه ۱۷

Quran, Sooreh An-Najm(#53), Line #17

« مَا زَاغَ الْبَصَرُ وَمَا طَغَىٰ »

« چشم خطا نكرد و از حد درنگذشت.» 

« چشمانش نلغزید و طغیان نکرد.»

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۱۷۸

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 2178

جهد کن تا پیر عقل و دین شوی

تا چو عقل کل تو باطن بین شوی

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۲۳۰۱

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 2301

عقل، ضد شهوت است ای پهلوان

آنکه شهوت می تند عقلش مخوان

وهم خوانش آنکه شهوت را گداست

وهم قلب نقد زر عقلهاست

بی‌محک پیدا نگردد وهم و عقل

هر دو را سوی محک کن زود نقل

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ۳۲۸۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 3287

زر عقلت ریزه است ای متهم

بر قراضه مهر سکه چون نهم ؟

عقل تو قسمت شده بر صد مهم

بر هزاران آرزو و طم و رم

جمع باید کرد اجزا را به عشق

تا شوی خوش چون سمرقند و دمشق

جوجوی چون جمع گردی ز اشتباه

پس توان زد بر تو سکهٔ پادشاه

ور ز مثقالی شوی افزون تو خام

از تو سازد شه یکی زرینه جام

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۳۱۴۵

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 5, Line # 3145

ذرّه‌یی گر جهد تو افزون بود

در ترازوی خدا موزون بود

مولوی، مثنوی، دفتر چهارم، بیت ٣٣١١

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 4, Line # 3311

پیش بینی این خرد تا گور بود

وآن صاحب دل به نفخ صور بود

این خرد از گور خاکی نگذرد

وین قدم عرصه عجایب نسپرد

زین قدم وین عقل رو بیزار شو

چشم غیبی جوی و برخوردار شو

همچو موسی نور کی یابد ز جیب

سخرهٔ استاد و شاگردان کتاب؟

زین نظر وین عقل نآید جز دوار

پس نظر بگذار و بگزین انتظار

از سخن گویی مجویید ارتفاع

منتظر را به ز گفتن استماع

منصب تعلیم نوع شهوت است

هر خیال شهوتی در ره بت است

گر به فضلش پی ببردی هر فضول

کی فرستادی خدا چندین رسول؟

عقل جزوی همچو برق است و درخش

در درخشی کی توان شد سوی وخش؟

نیست نور برق بهر رهبری

بلکه امرست ابر را که می گری

برق عقل ما برای گریه است

تا بگرید نیستی در شوق هست

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۷۳۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 5, Line # 736

دست را مسپار جز در دست پیر

حق شده ست آن دست او را دستگیر

پیر عقلت کودکی خو کرده است

از جوار نفس کاندر پرده است

عقل کامل را قرین کن با خرد

تا که باز آید خرد زآن خوی بد

مولوی، مثنوی، دفتر پنجم، بیت ۴۶۳

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 5, Line # 463

عقل جزوی عقل را بد نام کرد

کام دنیا مرد را بی کام کرد

آن ز صیدی حسن صیادی بدید

وین ز صیادی غم صیدی کشید

آن ز خدمت ناز مخدومی بیافت

وین ز مخدومی ز راه عز بتافت

آن ز فرعونی اسیر آب شد

وز اسیری سبط صد سهراب شد

لعب معکوس است و فرزین‌بند سخت

حیله کم کن کار اقبال است و بخت

مولوی، مثنوی، دفتر اول، بیت ۸۳۶

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 1, Line # 836

چونکه غم بینی تو استغفار کن      

غم به امر خالق آمد کار کن

چون بخواهد عین غم شادی شود         

عین بند پای آزدی شود

مولوی، مثنوی، دفتر سوم، بیت ۳۶۹۷

Rumi( Molana Jalaleddin) Poem(Mathnavi), Book # 3, Line # 3697

هرچه از وی شاد گردی در جهان

از فراق او بیندیش آن زمان

زآنچه گشتی شاد بس کس شاد شد

آخر از وی جست و همچون باد شد

از تو هم بجهد تو دل بر وی منه

پیش از آن کو بجهد از وی تو بجه